1475 SAYILI İŞ KANUNU

Kabul Tarihi : 25/8/1971

Yayımlandığı R. Gazete : Tarih : 1/9/1971 Sayı : 13943

  
        TARİFLER : 
 MADDE 1 - Bir hizmet aktine dayanarak herhangi bir işte ücret karşılığı çalışan kişiye işçi, işçi çalıştıran tüzel veya gerçek kişiye işveren, işin yapıldığı yere işyeri denir. 
  
        İşin niteliği ve yürütümü bakımından işyerine bağlı bulunan yerlerle, dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslekî eğitim yerleri ve avlu gibi sair eklentiler ve araçlar da iş yerinden sayılır. 
  
        İş yerinde işveren adına hareket eden ve işin ve işyerinin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir. İşveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı muamele ve yüklemlerinden doğrudan doğruya işveren sorumludur. 
        Bu Kanun'da işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır. İşveren vekilliği sıfatı, işçilere tanınan hak ve vecibeleri ortadan kaldırmaz. 
  
        Bir işverenden belirli bir işin bir bölümünde veya eklentilerinde iş alan ve işçilerini münhasıran o işyerinde ve eklentilerinde çalıştıran diğer bir işverenin kendi işçilerine karşı o işyeri ile ilgili ve bu Kanun'dan veya hizmet aktinden doğan yükümlerinden asıl işveren de birlikte sorumludur. 
  
        UYGULAMA ALANI : 
 MADDE 2 - Bu Kanun, beşinci maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır. 
  
        İŞYERİNİ BİLDİRME : 
 MADDE 3 - Bu Kanun'un kapsamına girecek nitelikte bir iş yerini kuran, her ne suretle olursa olsun devralan, çalışma konusunu kısmen veya toptan değiştiren, yapılan işin tamamlanması yüzünden veya herhangi bir sebeble sürekli olarak çalışmasını bırakan işveren, işyerinin unvan ve adresini, çalıştırılan işçi sayısını, çalışma konusunu, işin başlama veya bitme gününü, kendi adını, soyadını ve adresini, varsa işveren vekil veya vekillerinin adı, soyadı ve adreslerini, sürekli işlerde bir ay içinde bölge çalışma  müdürlüğüne bildirmek zorundadır. 
  
        Bölge çalışma müdürlüğü mesul memuru ise bildirimin alındığına dair belge vermek zorundadır. 
  
        UYGULAMA BAŞLANGICI : 
 MADDE 4 - İşyerleri, işverenler, işveren vekilleri ve işçiler, üçüncü maddedeki bildirim gününe bakılmaksızın, ikinci maddede de gösterilen niteliğin edinildiği günden başlayarak bu Kanun hükümlerine bağlı olurlar. 
  
        İSTİSNALAR : 
 MADDE 5 - Aşağıda belirtilen hususlarda bu Kanun  hükümleri uygulanmaz: 
        1. Deniz ve hava taşıma işlerinde, 
        2. Tarım işlerinde (orman tali yolları dahil), 
        3. Bir ailenin üyeleri veya hısımları arasında dışarıdan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde, 
        4. Ev hizmetlerinde, 
        5. 507 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkarlar Kanunu'nun 2 inci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde, 
        6. 18 yaşını bitirmemiş çıraklar hakkında, 
        7. Aile ekonomisi hududu içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işlerinde, 
        8. Konutların kapıcılık hizmetlerinde, 
        9. Sporcular hakkında, 
        10. Yardım Sevenler Derneği merkez ve taşra atölyelerinde çalışanlar hakkında, 
        11.Rehabilite edilenler hakkında, 
  
        Şu kadar ki, 
        a) Kıyılarda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yapılan yükleme ve boşaltma işleri, 
        b) Havacılığın bütün yer tesislerinde yürütülen işler, 
        c) Tarım sanatları ile tarım aletleri makina ve parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda görülen işler, 
        ç) Tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri, 
        d) Halkın faydalanmasına açık veya işyerlerinin müştemilatı durumunda olan park ve bahçe işleri, 
        e) Kaloriferli konut kapıcıları ile çalışmasını aynı işverene veya aynı konuta hasreden konut kapıcıları, 
        f) Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım işlerinden sayılmayan, denizlerde çalışan su ürünleri müstahsalları ile ilgili işler. 
        Bu Kanun hükümlerine tabidir. 
  
        SANAYİ VE TİCARET İŞLERİ : 
 MADDE 6 
        I. Bu Kanun'un uygulanması bakımından sanayiden sayılacak işler şunlardır: 
            a) Her türlü madenleri arama ve topraktan çıkarma işleriyle taş, kum ve kireç ocakları gibi işler, 
            b) Ham, yarı ve tam yapılmış maddelerin işlenmesi, temizlenmesi, şeklinin değiştirilmesi, süslenmesi, satış için hazırlanması işleri, 
            c) Her türlü kurma, onarma, sökme, dağıtma va yıkma işleri 
            ç) Bina yapılması ve onarımı, değiştirilip bozulması ve yıkılması işleri ve bunlara yardımcı her türlü sınai yapım işleri, 
            d) Yol, demiryolu, tramvay yolu, liman, kanal, baraj, hava alanı, dalgakıran, tünel, köprü, lağım ve kuyuların yapılması ve onarımı,  batıkların çıkarılması ve bataklık kurutma gibi işler, 
            e) Elektrik ve her çeşit muharrik kuvvetlerin elde edilmesi, değiştirilmesi, taşınması, kurma ve dağıtma işleri, 
            f) Su ve gaz tesisatı, kurma ve işletmesi işleri, 
            g) Telefon, telgraf, telsiz, radyo ve televizyon kurma işleri, 
            h) Gemi ve vapur yapımı,onarımı, değiştirilmesi ve bozup dağıtma işleri, 
            ı) Göl ve akarsularda insan veya eşya ve hayvan taşıma işleri, 
            i) Karada taşıma işleri, 
            j) Eşyanın istasyon,antrepo, iskele, limanlar ve hava alanlarında yükletilmesi boşaltılması işleri, 
            k) Basımevlerinde yapılan işler. 
  
        II. Bu Kanun'un uygulanması bakımından ticaretten sayılan işler şunlardır: 
            a) Ham, yarı ve tam yapılmış her çeşit bitkisel, hayvani veya sınai ürün ve malların alımı ve satımı işleri, 
            b) Bankacılık gibi para tedavülü ile ilgili işlerle, sigortacılık, komisyonculuk, depoculuk, ambarcılık, antrepoculuk ve benzeri işler, 
            c) Denizlerde çalışan su ürünleri müstahsalları ile ilgili işler, 
  
        III. Yukarıda yazılı işler dışında kalan başka bir işin kanunun uygulanması bakımından sanayi veya ticaret işlerinden sayılıp sayılmamasını belirtmeye Çalışma Bakanlığı yetkilidir.

        BİLDİRİMİN YAZILI OLMASI : 
 MADDE 7 - Bildirimlerin ilgiliye yazlı olarak ve imza karşılığında yapılması gerekir.

Bildirim yapılan kişi bunu imzalamazsa, durum o yerde tutanakla tespit edilir.
Ancak 7201 sayılı Kanun kapsamına giren tebligat anılan Kanun hükümlerine göre yapılır. 
  
        SÜREKLİ SÜREKSİZ İŞLER : 
 MADDE 8 - Nitelikleri bakımından en çok 30 iş günü süren işlere süreksiz iş, bundan fazla süren işlere sürekli iş denir. 
  
        Bu Kanun'un, 3,9,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,24,25,27,49,50,51,52,53,54,55,56,57, 58,59,71,76 ve 93 üncü maddeleri süreksiz işlere uygulanmaz. Süreksiz işlerde bu maddelerin konusu olan uyuşmazlıklarda Borçlar Kanunu hükümleri uygulanır. 
 

  
        YAZILI AKİT : 
 MADDE 9 - Belirli süresi bir yıl veya daha uzun olan  sürekli hizmet akitlerinin yazı ile sözleşmeye  bağlanması mecburidir.Bu sözleşmeler, her çeşit resim ve harçtan muaftır. Sözleşme noterlikçe onanmışsa, noter ücretleri bu hüküm dışında tutulur.

        Yazılı sözleşme yapılmayan durumlarda işveren, işçinin isteği üzerine, kendisine genel ve özel iş şartlarını gösteren ve imzasını taşıyan bir belge vermekle yükümlüdür.

        Bu belgeler her çeşit resimden muaftır.

 TAKIM SÖZLEŞMESİ : 
        MADDE 10 - Birden çok işçinin meydana getirdiği bir takımı temsilen bu işçilerden birinin, takım kılavuzu sıfatıyla işverenle yaptığı sözleşmeye, takım sözleşmesi denir. 
  
        Takım sözleşmesinin süresi ne olursa olsun yazılı yapılması gerekir. 
  
        Takım sözleşmesinde isimleri yazılı işçilerden her birinin işe başlamasıyla, bu sözleşme o işçi ile işveren arasında doğrudan doğruya yapılmış sayılır. Ancak, takım sözleşmesi hakkında Borçlar Kanunu'nun 110'uncu maddesi hükmü de yürür. Takım sözleşmesine girmiş olan işçilerin ücretlerini işveren veya işveren vekili her birine ayrı ayrı ödemek zorundadır. 
  
        9'uncu maddenin iknci fıkrası hükmü takım sözleşmelerine de uygulanır. 
  
        YAZILI AKDİN ŞEKLİ 
 MADDE 11 - Bu Kanun'a göre yapılacak yazılı sözleşmelerde aşağıdaki hususların bulunması gerekir: 
            1. İşverenin ve işçinin (Takım sözleşmesinde her işçinin ayrı ayrı) ad ve kimlikleri, 
            2. Yapılacak iş, 
            3. İşyerinin adresi, 
            4. Süresi belirli sözleşmelerde sözleşmenin süresi, 
            5. Ücret, (takım sözleşmesinde her işçi için ayrı ayrı) ödeme şekli ve zamanı, 
            6. Var ise tarafların ileri sürdükleri özel şartlar, 
            7. Hizmet aktinin yapıldığı gün, 
            8. Tarafların imzası. 
  
        DENEME SÜRESİ : 
 MADDE 12 - Sürekli hizmet akitlerinde deneme süresi en çok 1 aydır. 
        Ancak bu süre toplu iş sözleşmeleriyle üç aya kadar uzatılabilir. 
        Bu süre içinde taraflar hizmet akdini bildirimsiz ve tazminatsız feshedebilirler. Ancak, işçinin çalıştığı günler için ücret hakkı saklıdır. 
  
        AKDİN FESHİNDE BİLDİRİM : 
 MADDE 13 
        A) Süresi belirli olmayan sürekli hizmet akitlerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir. 
        Hizmet Akti: 
            a) İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra, 
            b) İşi altı aydan birbuçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra, 
            c) İşi birbuçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra, 
            ç) İşi üç yıldan, fazla sürmüş olan işçi için,bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra, feshedilmiş olur. 
  
        B) Öneller asgari olup sözleşme ile arttırılabilir. 
        C) Bildirime şartına uymayan taraf yukarıda yazılı önellere ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır.

        İşveren, işçinin ihbar önellerine ait ücretlerini peşin vermek suretiyle hizmet akdini feshedebilir. 
  
        İşçinin sendikaya üye olması, şikâyete başvurması gibi sebeblerle işinden çıkartılması hallerinde ve genel olarak hizmet akdini fesih hakkının kötüye kullanıldığını gösteren diğer durumlarda (A) bendinde yazılı önellere ait ücretlerin üç katı tutarı tazminat olarak ödenir. 
  
        Tarafların ayrıca tazminat isteme hakları saklıdır. 
  
        KIDEM TAZMİNATI 
 MADDE 14 - Hizmet akdinin 17 nci maddenin II numaralı bendinde gösterilen sebepler dışında işveren tarafından veya 16 ncı maddenin I ve II numaralı bentlerinde gösterilen sebeplerle işçi tarafından veyahutta muvazzaf askerlik dolayısıyla feshi halinde üç yıldan fazla çalışmış olmak şartıyla işe başladığından itibaren her tam yıl için işçiye 15 günlük ücreti tutarında tazminat verilir. 
        Altı aydan fazla süreler  yıla tamamlanır. 
        İhtiyarlık aylığı bakımından bağlı bulundukları kurum veya sandıklardan aylık veya toptan ödeme almak amacıyla hizmet akdini fesheden işçiler de yukardaki fıkrada yazılı bulunan tazminata hak kazanır.İşçinin bu fıkra hükmünden faydalanabilmesi için aylık veya toptan ödemeye hak kazanmış bulunduğunu ve kendisine aylık bağlanması veya toptan ödeme yapılması için ihtiyarlık sigortası bakımından bağlı bulunduğu kuruma veya sandığa müracaat etmiş olduğunu belgelemesi şarttır.

        İşçilerin kıdemleri, hizmet aktinin devam etmiş veya fasılalarla yeniden aktedilmiş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştıkları süreler göz önüne alınarak hesaplanır. İşyerlerinin devir veya intikali yahut diğer bir surette işverenden başka bir işverene geçmesi veya başka bir yere nakli halinde işçinin kıdemi, işyerindeki hizmetlerinin toplamı üzerinden hesaplanır. Kıdem tazminatı ise, bu intikal devresindeki işverene aittir.İşyeri intikali ile beraber devam ettiği takdirde kıdem tazminatı, hilafına hüküm olmadıkça yeni işverene aittir. 
  
        Aynı kıdem süresi için bir defadan fazla kıdem tazminatı ödenmez. 
        İşçinin ölümü halinde bu tazminat tutarı kanuni varislerine ödenir.Bu süre hizmet akitleri ve toplu iş sözleşmeleriyle artırılabilir. 
  
        YENİ İŞVERENİN SORUMLULUĞU : 
 MADDE 15 - Süresi belirli olan veya olmayan sürekli hizmet akdi ile bir işverenin işine girmiş olan işçi, akit süresinin bitmesinden önce yahut bildirim öneline uymaksızın işini bırakıp başka bir işverenin işine girerse hizmet aktinin bu suretle feshinden ötürü eski işverenin zararından, işçinin sorumluluğu yanında, ayrıca yeni işveren dahi aşağıdaki hallerde hakimin belirteceği derecede sorumludur: 
            a) İşçinin bu davranışına, yeni işine girdiği işveren sebep olmuşsa, 
            b) Yeni işveren, işçinin bu davranışını bile bile onu işine almışsa, 
            c) Yeni işveren, işçinin bu davranışını öğrendikten sonra dahi onu çalıştırmaya devam ederse 
  
        İŞÇİNİN BİLDİRİMSİZ FESİH HAKKI : 
 MADDE 16 - Süresi belirli olsun veya olmasın, sürekli hizmet akitlerinde işçi, aşağıda yazılı hallerde, dilerse akti sürenin bitiminden önce veya bildirimin önelini beklemeksizin feshedebilir. 
  
        I- Sağlık Sebepleri : 
        a) Hizmet aktinin konusu olan işin yapılması sözleşme sırasında bilinmeyen ve işin mahiyetinden doğan bir sebeble işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa, 
        b) İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan doğruya buluşup görüştüğü işveren, yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa, 
  
        II- Ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri: 
        a) Hizmet akti yapıldığı sırada bu akdin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek gibi hallerle işveren, işçiyi yanıltırsa, 
        b) işveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler veya davranışlarda bulunursa, 
        c) İşçi işverenin evinde oturmakta ise, bunların yaşayış tarzları genel ahlâk bakımından düzgün olmazsa, 
        ç) İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunursa, 
        d) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya iş sözleşmesi şartları gereğince hasep edilmez veya ödenmezse, 
        e) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye, yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut iş şartları esaslı bir tarzda değişir, başkalaşır veya uygulanmazsa; (sözleşmelere bu fıkradaki haller hakkında başka türlü kayıt konmamak şartı ile) 
  
        III- Zorlayıcı sebepler 
        İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebebler ortaya çıkarsa. 
  
        İŞVERENİN BİLDİRİMSİZ FESİH HAKKI : 
 MADDE 17 - Süresi belirli olsun veya olmasın, sürekli hizmet akitlerinde işveren aşağıda yazılı hallerde, dilerse hizmet aktini süresinin bitiminden önce veya bildirim önelini beklemeksizin feshedebilir. 
  
        I- Sağlık Sebepleri : 
        a) işçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa veya sakatlığa uğraması halinde, bu sebeble doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi, 
        b) İşçinin bulaşıcı veya işi ile bağdaşmayacak derecede tiksinti verici bir hastalığa tutulduğunun anlaşılması (a) fıkrasında sayılan sebepler dışında işçinin kendi kusuruna yükletilmeyen hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için hizmet aktini bildirimsiz fesih hakkı: Hastalık işçinin işyerindeki çalışma süresine göre 13 üncü maddedeki bildirim önellerini altı hafta aşmasından doğar. Doğum, gebelik hallerinde bu süre 70 nci maddedeki sürenin bitiminde başlar. Ancak işçinin işine gidemediği süreler için ücret işlemez. 
  
        II- Ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri : 
        a) Hizmet akti yapıldığı sırada bu aktin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması, 
        b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması, 
        c) İşverenin evinde oturan işçinin yaşayışının o evin adabına ve usullerine uygun veya genel ahlâk bakımından düzgün olmaması, 
        ç) İşçinin, işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması veya 77 nci maddeye aykırı hareket etmesi, 
        d) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması, 
        e) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi, 
        f) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki gün veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç iş günü işine devam etmemesi, 
        g) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmaması, 
        h) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işverenin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makinaları, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri on günlük ücretinin tutarı ile ödeyemeyecek derecede hasara veya kayba uğratması, 
  
        III- işyerinde işçiyi bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan bir zorlayıcı sebebin ortaya çıkması. 
  
        AKDİ FESİH HAKKINI KULLANMA ÖNELİ : 
 MADDE 18 - 16 ve 17 nci maddelerde gösterilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan akti fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu öbür tarafın öğrendiği günden başlayarak altı işgünü geçtikten ve her halde fiilin vukuundan itibaren bir sene sonra kullanılamaz. 
  
        Bu haller sebebiyle işçi yahut işverenden hizmet aktini yukarıdaki fıkranın öneli içinde feshedenlerin diğer taraftan tazminat hakları saklıdır. 
  
        YENİ İŞ ARAMA İZNİ : 
 MADDE 19 - Bildirim önelleri sırasında işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama süresini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur.

Bu iş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini toplu kullanabilir. Ancak iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır. 
  
        ÇALIŞMA BELGESİ : 
 MADDE 20 - İşinden ayrılan işçiye, işveren tarafından işinin çeşidinin ne olduğunu ve süresini gösteren bir belge verilir. İşverenin belgedeki imzası, işçi dilerse o yerdeki muhtar veya mülki amir tarafından onaylanır. 
  
        Genel ve katma bütçeli dairelerle mahalli idarelerden veya Kamu İktisadi Teşebbüslerinden yahut özel kanuna veya özel kanunla verilmiş yetkiye dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlardan veya bunlara bağlı işyerlerinden yahut kamu yararına yardımcı derneklere bağlı işyerlerinden çıkan işçinin aldığı belgeler hakkında yukarıki onama hükmü uygulanmaz. 
  
        İşveren, işçinin istediği belgeyi vermemekte direnirse veyahut belgeye işçi için doğru olmayan yazılar yazarsa, işçinin yahut yeni işe girdiği işverenin isteği üzerine, o yerdeki muhtar veya mülki amir tarafından yapılacak inceleme sonucunu gösteren bir belge, işçiye veya yeni işverene verilir. Muhtar veya mülki amir tarafından yapılacak inceleme bir haftada bitirilir ve gerekli belge muhtar veya mülki amirlikçe verilir. 
  
        Genel ve katma bütçeli diarelerle mahalli idarelerden veya Kamu İktisadi Teşebbüslerinden yahut özel kanuna veya özel kanunla verilmiş yetkiye dayanarak kurulan banka ve kuruluşlardan veya bunlara bağlı işyerlerinden çıkan işçilere belge verilmek istenmez veyahut belgeye doğru olmayan yazılar yazılırsa, gerekli incelemenin yapılması için bu işyerlerinin bağlı oldukları makamlara başvurulur. 
  
        Belgenin vaktinde verilmemesinden veyahut belgede doğru olmayan yazılar bulunmasından zarar gören işçi veyahut bu işçiyi işine alan yeni işveren eski işverenden zarar ve ziyan isteyebilir. 
  
        Bu belgeler her türlü resim ve harçtan muaftır. 
  
        ÇALIŞMA VE KİMLİK KARNESİ : 
 MADDE 21 - İşveren işe aldığı her işçiye en geç onbeş gün içinde "işçi çalışma ve kimlik karnesi" vermek zorundadır. Deneme süresine bağlı tutulan işçiler için bu 15 günlük süre, deneme süresinin bitmesinden sonra başlar. Bu karne ancak İş ve İşçi Bulma Kurumu tarafından tek tip olarak bastırılır ve parası karşılığında işverenlere verilir. Sözü edilen karnelerin şekli, içine nelerin yazılacağı ve nasıl alınıp verileceği ve kullanılacağı Çalışma Bakanlığı tarafından çıkarılacak bir tüzükte gösterilir.

        KANTİN AÇILMASI : 
 MADDE 22 - Bölge Çalışma Müdürlüğünün tetkiki neticesinde: 
        a) İşçiler için daha faydalı olacağı anlaşılırsa, 
        b) Şehir ve kasabalardan uzak işyerlerinde işçiler veya bunlarla birlikte işveren tarafından açılmamışsa, 
  
        Asgari işçi adedi, işyeri hususiyeti, satılacak maddelerin cinsleri, vasıfları ve masraf karşılıkları Çalışma, Sanayi ve Ticaret Bakanlıkları tarafından en geç bir yıl içinde çıkarılacak bir yönetmelikte belirtilen esaslara göre, işçilere veya bunların ailelerine yiyecek, içecek, giyecek ve yakacak gibi gerekli maddeleri satmak üzere kantinler açılması mecburidir. 
  
        İşçiler kantinlerden alış veriş etmeye zorlanamaz. 
  
        Sözü edilen yönetmeliğin yürürlüğünden önce açılmış kantinler veya benzeri satış yerleri için, işveren yönetmeliğin yürürlük gününden başlayarak üç ay içinde Bölge Çalışma Müdürlüğüne başvurup bu satış yerlerinin yönetmelik hükümlerine uygunluğunu tespit ettirmek zorundadır. Bu gibi yerlerde yapılması gereken değişiklikler ve düzeltmeler yetkili makamca verilecek uygun öneller içinde işveren tarafından tamamlanır. 
  
        İŞVERENİN ÖDEME SORUMLULUĞU : 
 MADDE 23 - İşveren, işçinin iş sebebiyle yok olan veya bozulan alet, taşıt ve sakatlanan hayvanlarını ödemekle yükümlüdür. Şu kadar ki; işveren, işçinin kendi kusur ve ihmali ile sebep olduğu yok olma veya sakatlanmaları ve bozulmaları ödemekle yükümlü değildir. 
  
        TOPLU İŞÇİ ÇIKARMA 
 MADDE 24 - İşverenler kanundan doğan ödevlerini yerine getirerek de olsa ancak işlerini daraltmak veya işçilerini azaltmak amacıyla işyerinden toplu olarak veya kısa aralıklarla ondan az olmamak üzere onda biri kadar ve daha fazla işçiyi işten çıkarmak istedikleri hallerde durumu, işçileri çıkarmadan en az bir ay önce ilgili bölge çalışma müdürlüğüne yazılı olarak bildirmek zorundadır. 
Yukardaki fıkra hükmüne göre toplu işçi çıkaran, veya bu gibi işyerlerini aynı şartlarla işleten veya işletmeye başlayan işverenler, çıkarma tarihinden itibaren 6 ay içinde aynı işyerlerine aynı iş için dışardan işçi alma zorunda kalırlarsa işverenler durumu uygun araçlarla yayınlayarak ve işçinin kaydettirdiği adresine taahhütlü mektupla bildirerek daha önce işten çıkardıkları işçilerden çalışmak isteyenleri günün şartlarına göre işe almak zorundadırlar. 
  
        SAKAT VE ESKİ HÜKÜMLÜ ÇALIŞTIRMA 
 MADDE 25 -İşverenler işyerlerinde aşağıdaki esaslar ve ölçüler içinde sakat kimse ile eski hükümlü kimse çalıştırmak ve bunlara meslek, beden ve ruh durumlarına göre iş vermek zorundadırlar.

        a)Yüz işçiye kadar işçi çalıştıran işyerlerinde her tam elli işçiye karşılık bir sakat ve bir eski hükümlü kimse,

        b)İşçi sayısının yüzden fazlası için her yüz işçiye karşılık iki sakat ve iki eski hükümlü kimse, Çalıştırılır.

        Bu maddeye göre çalıştırılacak sakat ve eski hükümlülerin çeşitleri ile hangi cins sakat ve eski hükümlülerin hangi iş kollarında ve hangi işlerde çalıştırılabileceği ve bunların işyerlerinde genel hükümler dışında bağlı olacakları özel ve ücret şartları ile bunların işverenlerce nasıl işe alınacakları; Çalışma, Adalet, Sanayi ve Ticaret; Milli Eğitim, Sağlık ve Sosyal Yardım ve Ulaştırma Bakanlıklarınca birlikte hazırlanacak yönetmelikte gösterilir. 
  
        Sakatların işyerlerine alınmalarında o işyerinin işçisi iken sakatlanmış olanlara öncelik hakkı tanınır.

        Bir işyerinden malulen ayrılmak zorunda kalıp da sonra dan maluliyeti ortadan kalkan işçiler eski işyerlerine alınmalarını istedikleri takdirde, işveren bunları boş yer varsa derhal, yoksa yer boşaldığında, o andaki şartlarla eski işyerlerine veyahut eski işlerine uygun diğer bir işe, sair isteklerine tercih ederek almaya mecburdur. 
  
        Genel ve katma bütçeli dairelerle mahalli idareler veya Kamu İktisadi Teşebbüsleri yahut özel kanuna veya özel kanunla verilmiş yetkiye dayanılarak kurulan banka ve kurulaşlara veya bunlara  bağlı işyerlerinin İş Kanununa tabi olmayan daire ve kurumlarında çalıştırılan kimselerin de sakat ve eski hükümlüler arasından ayrılması hakkındaki gerekli usul ve şartlar ile bunun oran ve tutarları ve hangi işlerde çalıştırılacakları yukarda sözü geçen yönetmelikte gösterilir. 
 

  
        ÜCRETİN TANIMI : 
 MADDE 26 - Genel anlamda ücret, bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve nakden ödenen meblağı kapsar. 
  
        Ancak 13 üncü maddenin (c) bendinde sözü geçen ücretle 14 üncü maddede sözü geçen kıdem tazminatına esas olacak ücretin hesabında, birinci fıkrada yazılı ücrete ilaveten işçiye sağlanmış olan para ve parayla ölçülmesi mümkün akdi ve kanundan doğan menfaatlar de göz önünde tutulur. 
        İşçi ücreti, en geç haftada bir, yurtta geçmesi zorunlu para ile ödenir. 
        Toplu sözleşmeler veya hizmet akidleri ile bu ödeme süresi en geç bir aya çıkarılabilir. 
        Bir işyerinde aynı nitelikte işlerde ve eşit verimle çalışan kadın ve erkek işçilere sadece cinsiyet ayrılığı sebebiyle farklı ücret verilemez.Toplu iş sözleşmelerine ve hizmet akidlerine buna aykırı hüküm konulamaz. 
  
        ASKERLİK VE KANUNDAN DOĞAN ÇALIŞMA : 
 MADDE 27 - Muvazzaf askerlik ödevi dışında manevra veya herhangi bir sebeple silah altına alınan veyahut herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi yüzünden işinden ayrılan işçinin hizmet akti işinden ayrıldığı günden başlayarak iki ay sonra feshedilmiş sayılır.

        İşçinin bu haktan faydalanabilmesi için o işte en az bir yıl çalışmış olması şarttır. Bir yıldan çok çalışmaya karşılık her fazla yıl için ayrıca iki gün eklenir. Şu kadar ki bu sürenin tamammı doksan günü geçemez. 
  
        Hizmet aktinin feshedilmiş sayılabilmesi için beklenilmesi gereken süre içinde işçinin ücreti işlemez. Ancak, özel kanunların bu husustaki hükümleri saklıdır. Bu süre içinde hizmet akdinin kanundan doğan başka bir sebebe dayanılarak işveren veya işçi tarafından feshedildiği öteki tarafa bildirilmiş olsa bile, fesih için kanunun gösterdiği önel bu sürenin bitiminden sonra işlemeye başlar. Ancak hizmet akti esasen belirli bir süreyi içine alıyor da bu süre yukarıda yazılı önel içinde kendiliğinden bitiyorsa, bu madde hükümleri uygulanmaz. 
  
        Herhangi bir askeri ve kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçilerden bu ödevin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde işe girmek için başvuranları, işverenler boş yerlere öncelikle işe alma zorundadırlar. 
  
        ÜCRETİN SAKLI KISMI : 
 MADDE 28 -İşçi ücretlerinin ayda 240 lirası haczedilemez veya başkasına devir ve temlik olunamaz. Ancak işçinin bakmak zorunda olduğu aile üyeleri için hakim tarafından takdir edilecek miktar bu paraya dahil değildir. Bu kayıtlamalar nafaka borcu alacaklılarının haklarını kaldırmaz. 
  
        KAMU TÜZEL KİŞİLERİNE VE BUNLARIN BAZI KURULUŞLARI İLE ÖZEL SEKTÖRE İLİŞKİN ÖDEVLER : 
 MADDE 29 - Genel ve katma bütçeli dairelerle mahalli idareler veya kamu iktisadi teşebbüsleri yahut özel kanuna veya özel kanunla verilmiş yetkiye dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar; müteahide verdikleri her türlü bina, köprü, hat ve yol inşası gibi yapım ve onarım işlerinde, müteahitlere ödenecek her istihkaktan önce işyerinde çalışan işçilerden müteahhit veya taşaronlarca ücretleri ödenmeyenlerin bulunup bulunmadığını kontrol edip ücretleri ödenmeyen varsa müteahhitten veya taşaronlardan istenecek bordrolara göre bu ücretleri bunların istihkaklarından öderler. 
  
        Bunun için istihkak ödeneceği ilgili idare tarafından işyerinde şantiye şefliği işyeri ilan tahtası veya işçilerin toplu bulunduğu yerler gibi işçilerin görebilecekleri yerlere yazılı ilan asılmak suretiyle duyurulur. Ücret alacağı olan işçilerin ücret alacaklarının üç aylık tutarından fazlası hakkında adı geçen idarelere herhangi bir sorumluluk düşmez. 
  
        Anılan müteahhitlerin bu idaredeki her çeşit teminat ve istihkakları üzerinde yapılacak her türlü devir ve el değiştirme işlemleri veya haciz ve icra takibi bu işte çalışan işçilerin ücret alacaklarından fazlası hakkında hüküm ifade eder. 
  
        Bir işverenin üçüncü kişiye karşı olan borçlarından dolayı işyerinde bulunan tesisat, malzeme, ham, yarı işlenmiş veya tam işlenmiş mallar ve başka kıymetler üzerinde yapılacak haciz ve icra takibi, bu işyerinde çalışan işçilerin icra kararının alındığı tarihten önceki üç aylık dönem içindeki ücret alacaklarını karşılayacak kısım ayrıldıktan sonra kalan kısmı üzerinde hüküm ifade eder. 
  
        Bu maddede kamu tüzel kişilerine ve bazı teşekkülere verilen yetkileri, bu Kanun'un birinci maddesinin son fıkrası gereğince sorumluluk taşıyan bütün işverenler de kullanmaya yetkilidir. 
  
        ÜCRET HESAP PUSULASI : 
 MADDE 30 - İşveren her ödemede işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin özel işaretini taşıyan bir pusula vermek veya işçinin yanında bulunan ücretle ilgili bu hesapları yine imzası veya özel işareti altında kaydetmek zorundadır. 
  
        Bu pusula veya defterde ödemenin günü ve ilişkin olduğu dönem ile fazla çalışma, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri gibi asıl ücrete yapılan her çeşit eklemeler tutarının ve vergi, sigorta primi, avans mahsubu, nafaka ve icra gibi her çeşit kesintilerin ayrı ayrı gösterilmesi gerekir. 
  
        Bu işlemler her türlü  resimden  muaftır. 
  
        ZARAR KARŞILIĞI KESİNTİ : 
 MADDE 31 - Hizmet akitleriyle işverenin tazminat karşılığı, işçi ücretlerinden geçici olarak alıkoyacağı miktar on haftada eşit taksitlerle kesilmek üzere işçinin on günlük ücreti tutarından fazla olamaz. Tazminat karşılığı bu kesintiler, bütün iş süresi içindir ve bundan bir miktar mahsup edilince yeniden aynı esaslar dairesinde kesinti yapılabilir. 
  
        Tazminat kesintileri, mahsup yapılmasını gerektirecek bir zarar yapılmadan işten ayrılma hallerinde işçiye kesintisiz olarak geri verilir. Tazminat karşılığı geçici olarak alıkonulan paradan, mahsup yapılması gerektiği zaman işçi isterse işveren kendisine mahsubun hangi esaslara göre yapıldığını anlatmak ve buna ait hesaplarla fatura ve başka belgeleri göstermek zorundadır. 
  
        Tazminat karşılığı alıkonulan paradan ancak o işçi tarafından yapılan zarar için mahsup yapılır. 
  
        Tazminat karşılığı kesilen paralar en çok üç ay içinde milli bir bankaya yatırılır. İşçi işinden ayrıldığında kesilen para faiz ve diğer gelirleri ile işçiye iade olunur. 
  
        ÜCRET KESİNTİSİ : 
 MADDE 32 - İşveren toplu sözleşme veya hizmet akitlerinde gösterilmiş olan sebepler dışında işçiye ücret kesintisi cezası veremez. 
  
        İşçi ücretlerinden ceza olarak yapılacak kesintilerin işçiye hemen sebepleriyle beraber bildirilmesi gerekir. İşçi ücretlerinden bu yolda yapılacak kesintiler bir ayda üç gündelikten veya parça başına yahut yapılan iş miktarına göre verilen ücretlerde işçinin üç günlük kazancından fazla olamaz. 
  
        Bu paralar işçilerin eğitimi ve sosyal hizmetleri için kullanılıp harcanmak üzere Çalışma Bakanlığı hesabına Bakanlık'ça belirtilecek milli bankalardan birine kesildiği tarihten itibaren bir ay içinde yatırılır. Her işveren işyerinde bu paraların ayrı bir hesabını tutmaya mecburdur. Birikmiş bulunan ceza paralarının nerelere ve ne kadar verileceği Çalışma Bakanı'nın başkanlık edeceği ve işçi temsilcilerinin de katılacağı bir kurul tarafından karara bağlanır. Bu kurulun kimlerden teşekkül edeceği, nasıl ve hangi esaslara göre çalışacağı çıkarılacak bir tüzükte gösterilir. 
  
        Şu kadar ki; bu konuda 274 sayılı Sendikalar Kanunu'nun 22 nci maddesinin 2 nci bendi hükümü uygulanamaz.

        ASGARİ ÜCRET : 
 MADDE 33 - Hizmet akti ile çalşan ve bu Kanun'un kapsamına giren her türlü işçi ile gemi adamı ve gazetecilerin ekonomik ve sosyal durumlarının düzenlenmesi için Çalışma Bakanlığı'nca Asgari Ücret Tespit Komisyonu aracılığı ile ücretlerin asgari hadleri en geç iki senede bir tespit edilir. 
  
        Asgari Ücret Tesbit Komisyonu, Çalışma Bakanlığı'nın tespit edeceği üyelerden birinin başkanlığında Çalışma Bakanlığı Çalışma Genel Müdürü veya yardımcısı, İşçi sağlığı Genel Müdürü veya yardımcısı, Devlet istatistik Enstitüsü Ekonomik İstatistikler Dairesi Başkanı veya yardımcısı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Konjoktür ve Yayın Dairesi Müdürü veya yardımcısı, Devlet Planlama Teşkilatı'ndan konu ile ilgili dairenin başkanı veya yetki vereceği bir görevli ile bünyesinde en çok işçiyi bulunduran en üst işçi teşekkülünden değişik iş kolları için seçecekleri beş bünyesinde en çok işvereni bulunduran üst işveren teşekkülünden değişik işkolları için seçeceği beş temsilciden kurulur. Asgari Ücret Tespit Komisyonu en az on üyesinin katılmasıyla toplanır. Üye oylarının çoğunluğu ile karar verir. Oyların eşitliği halinde, Başkan'ın bulunduğu taraf çokluk sayılır. 
  
        Komisyon kararları kesindir. Kararlar Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girer. 
  
        Komisyonun toplanma ve çalışma şekli, asgari ücretlerin tespiti sırasında uygulanacak esaslar ile başkan, üye ve rapörtörlere verilecek huzur hakları Çalışma ve Maliye Bakanlıklarının ortaklaşa hazırlayacakları yönetmelikte belirtilir. 
  
        Asgari Ücret Tespit Komisyonu'nun çalışmasını sağlamak ve kolaylaştırmak için Çalışma Bakanlığı içinde ayrıca bir büro kurulur.

        YARIM ÜCRET : 
 MADDE 34 - 16 ncı maddenin III üncü bendi ile 17 nci maddenin III üncü bendinde gösterilen zorlayıcı sebebler dolayısıyla çalışmayan veya çalıştırılmayan işçiye bu bekleme süresi içinde bir haftaya kadar her gün için yarım ücret ödenir. 
  
        FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ : 
 MADDE 35 - Memleketin genel yararları, yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi sebeplerle kanunda yazılı günlük çalışma süresinin dışında fazla çalışma yapılabilir. 
        a) Fazla çalışma süresi günde üç saati geçemez, 
        b) Fazla çalışma yapılacak günlerin toplamı bir yılda doksan işgününden fazla olamaz. 
        c) Her bir fazla saat çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir. 
        ç) 61 inci maddede yazılı sağlık sebeplerine dayanan kısa veya sınırlı süreli işlerde fazla çalışma yapılamaz. 
        d) Fazla çalışma Bölge Çalışma Müdürlüğü iznine bağlıdır. 
        e) Fazla saatlerle çalışmak için işçinin muvafakatinin alınması gerekir. 
        f) Fazla saatlerde çalışmanın ne suretle uygulanacağı çıkarılacak bir tüzükte gösterilir.

        ZORUNLU SEBEPLE FAZLA ÇALIŞMA : 
 MADDE 36 - Gerek bir arıza sırasında, gerek bir arızanın mümkün görülmesi halinde, yahut makinalar veya alât ve edevat için hemen yapılması gerekli acele işlerde, yahut zorlayıcı sebeblerin ortaya çıkmasında, ancak işyerinin normal çalışmasını sağlayacak dereceyi aşmamak kaydıyla işçilerin hepsi veya bir kısmı 61 inci madde gereğince belirli olan günlük çalışma sürelerinden fazla çalıştırılabilir. Şu kadar ki, bu olağandışı çalışma saatleri için 35 inci maddenin (c) bendi gereğince ücret ödenir. 
  
        Bu gibi hallerde işveren işin niteliğini ve başladığı gün ve saati işin bitiminden başlayarak 48 saat içinde ilgili Bölge Çalışma Müdürlüğü'ne bildirmek zorundadır.

        OLAĞAN ÜSTÜ HALLERDE FAZLA ÇALIŞMA : 
 MADDE 37 - Seferberlik sırasında ve bu süreyi aşmamak şartıyla memleket savunmasının ihtiyaçlarını temin eden işyerlerinde fazla çalışmaya lüzum görülürse işlerin cinsine ve ihtiyacın şiddetine göre günlük iş müddetini, Bakanlar Kurulu, işçinin en çok çalışma kabiliyetine çıkarabilir. 
  
        Bu suretle fazla çalıştırılan işçilere her bir fazla saat için verilecek ücret hakkında 35 inci maddenin (c) bendi hükmü uygulanır. 
  
        CUMARTESİ GÜNÜ ÜCRET : 
 MADDE 38 - Cumartesi günleri tamamen veya saat 13 ten sonra çalışmanın duracağı sözleşmelerde tespit edilen veya örf, adet ve iklime göre bu türlü çalışmayı gerektiren işyerlerinde gündelik ücretle çalışan işçilerin, Cumartesi gününe ilişkin ücretleri haftanın öteki günlerinde olduğu gibi tam olarak ödenir. 
  
        Cumartesi günleri kısmen veya tamamen tatile tabi tutma hali işçilerin günlük, haftalık veya aylık ücret tutarlarında eksiltme yapılmasına sebep olamaz. 
  
        BAYRAM, GENEL TATİL GÜNLERİNDE KAPANMA : 
 MADDE 39 - 2739 sayılı Kanun'un  2 inci maddesinde gösterilen genel tatil günleri ile 1 inci maddesinde sözü geçen 28 ve 30 Ekim günlerinde işyerlerinde çalışıp çalışılmayacağı toplu sözleşme veya hizmet akitlerinde gösterilir. 
        Bu günlere ait ücretler 42 nci maddeye göre ödenir.

        SAKLI HAKLAR : 
 MADDE 40 - Toplu iş sözleşmesi veya hizmet akitlerine hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatillerde işçilere tanınan haklarla ücretli izinlere ve (Yüzde) usulü ile çalışan işçilerin bu Kanun'la tanınan haklarına aykırı hükümler konulmaz. 
  
        Bu hususlarda işçilere daha elverişli hak ve faydalar sağlayan kanun, toplu iş sözleşmesi, hizmet akti veya gelenekten doğan kazanılmış haklar saklıdır.

        HAFTA TATİLİ ÜCRETİ : 
 MADDE 41 - Bu kanun kapsamına giren işyerlerinde haftanın tatilinden önceki 6 iş gününde bu Kanun'un günlük iş sürelerine uygun olarak çalışmış olan işçilere çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın bir gündelik tutarında ücret ödenir. Şu kadar ki : 
        a) Çalışılmadığı halde kanunen iş süresinden sayılan zamanlarla günlük ücret ödenen veya ödenmeyen kanuni veya akti tatil günleri ve 38 ve 62 inci maddelere göre kısmen veya tamamen çalışılmayan cumartesi günleri, 
        b) Evlenmelerde üç güne kadar, ana veya babanın, karı ve kocanın, kardeş veya çocukların ölümünde iki güne kadar verilmesi gereken izin süreleri, 
        c) Bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinlerle hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinleri, 
  
        Çalışılmış günler gibi hesaba katılır. 
  
        Zorlayıcı ve ekonomik bir sebep olmadan işyerindeki çalışmanın haftanın bir veya birkaç gününde işveren tarafından tatil edilmesi halinde haftanın çalışılmayan günleri ücretli hafta tatiline hak kazanmak için çalışılması gereken 6 günün hesaplanmasında göz önünde tutulur. 
  
        Bir işyerinde işin bir haftadan fazla bir süre ile tatil edilmesini gerektiren zorlayıcı sebepler ortaya çıktığı zaman, bu Kanun'un 16 ve 17 inci maddelerinin III üncü bendlerinde gösterilen zorlayıcı sebeplerden ötürü çalışılmayan günler için işçilere ödenen yarım ücret hafta tatili günü için de ödenir. 
  
        Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde hafta tatili ücreti işverence işçiye ödenir. Bu işyerlerinde hafta tatili ücreti o hafta içinde işçinin elde ettiği yüzde ücretlerin altıya bölünmesi ile elde edilen günlük ücretidir.

        GENEL TATİL ÜCRETİ : 
 MADDE 42 - Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa çalıştıkları günlerin ücretlerini ücret ödeme şekline bakılmaksızın bir kat fazlasıyla ödenir. 
  
        Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde işçilerin ulusal bayram ve genel tatil ücretleri işverence işçiye ödenir.

        Bu işyerlerinde ulusal bayram ve genel tatil ücreti o hafta içinde işçinin elde ettiği yüzde ücretlerin altıya bölünmesi ile elde edilen günlük ücrettir. 
  
        HAFTA ARASINDA HAFTA TATİLİ : 
 MADDE 43 - 394 sayılı Hafta Tatili Kanunu'nun 1, 4, 5, 6 ıncı maddeleri veya 16/9/1960 gün ve 79 sayılı Kanun'un 6 ıncı maddesi gereğince hafta tatilinden istisna olunan işyerlerinde çalışan işçilere haftanın diğer bir gününde hafta tatili verilmesi mecburi olup o güne ait gündelikleri aynı esaslara göre ve bir iş karşılığı olmaksızın ödenir. 
  
        GEÇİCİ İŞGÖREMEZLİK : 
 MADDE 44 - İşçilere geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi gerektiği zamanlarda geçici iş göremezlik süresine rastlayan ulusal bayram, genel tatil ve hafta tatilleri, ödeme yapan kurum veya sandıklar tarafından geçici iş göremezlik ölçüsü üzerinden ödenir. 
  
        ÜCRET ŞEKİLLERİNE GÖRE TATİL ÜCRETİ : 
 MADDE 45 - İşçinin tatil günü ücreti çalıştığı günlere göre bir güne düşen yevmiyesidir. 
  
        Parça başına, akort, götürü veya yüzde usulü ile çalışan işçilerin tatil yevmiyesi, bir ödeme süresinde kazandığı ücretin aynı süre içinde çalıştığı günlere bölünmesi suretiyle hesaplanır. 
  
        Saat ücreti ile çalışan işçilerin tatil günü ücreti saaat ücretinin 7,5 katıdır. 
  
        Hasta, izinli veya sair sebeplerle mazeretli olduğu hallerde dahi aylığı tam olarak ödenen aylık ücretli işçilere 41, 42, 43 üncü madde hükümleri uygulanmaz. Ancak bunlardan ulusal bayram ve genel tatil günleri çalışanlara ayrıca çalıştığı her o gün için bir tatil yevmiyesi ödenir. 
  
        TATİL ÜCRETİNE GİRMEYEN KISIMLAR : 
 MADDE 46 - Fazla çalışma karşılığı olarak alınan ücretler, primler, işyerinin temelli işçisi olarak normal çalışma saatleri dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları 
ücretler ve sosyal yardımlar, ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri için verilen ücretlerin tespitinde hesaba katılmaz. 
  
        YÜZDELERİN ÖDENMESİ : 
 MADDE 47 - Otel, pansiyon, lokanta, kahvehane, gazino, açık hava lokanta ve gazinosu, çalgılı eğlence yeri, dans salonu, kulüp, oyun salonu, birahane, içki salonu  ve benzeri yerlerle, içki verilen ve hemen orada yenilip içilmesi için çeşitli yiyecek satan yerlerden (yüzde) usulünün uygulandığı müesseselerde; işveren tarafından servis karşılığı veya başka isimlerle muşterilerin hesap pusulalarına (yüzde) eklenerek veya ayrı şekillerde alınan paralarla kendi isteği ile müşteri tarafından işverene bırakılan yahut da onun kontrolu altında bir araya toplanan bütün paraları işveren serviste çalışan işçilere eksiksiz olarak ödemek zorundadır. 
  
        İşveren veya işveren vekili, yukarıdaki fıkrada sözü edilen paraların kendisi tarafından alındığında eksiksiz olarak işçilere dağıtıldığını belgelemekle yükümlüdür. 
  
        Yüzdelerden toplanan paraların hak sahibi işçiler arasında hangi esaslar ve orantılar çerçevesinde dağıtılacağı Toplu İş Sözleşmelerinde veya hizmet akitlerinde gösterilir. 
  
        YÜZDELERİN BELGELENMESİ : 
 MADDE 48 - Hesap pusulalarında yüzde eklenmesi suretiyle müşterilerden alınan paraları, işveren ilgili Bölge Çalışma Müdürlüğü tarafından sayfaları mühürlenmiş ve numaralanmış, son sayfasına tasdik şerhi konulmuş bulunan bir deftere günü gününe işlemekle ödevlidir. 
  
        Bu defterlerin dolmasından veya kapanmasından sonra beş yıllık süre ile saklanması gereklidir. 
  
        İşveren deftere geçirdiği hesapların asıllarına uygun olduğunu kendi sorumluluğu altında onaylar. 
  
        Bu defter, işyerinden dışarıya çıkarılamaz. İşçilerin kendi aralarında seçecekleri bir temsilci her iş günü sonunda, hesap sonuçlarının kendisine bildirilmesini isteyebilir. İşverenle anlaşmak şartı ile hesapların 
bildirilmesini isteme daha uzun bir zamana bırakılabilir. 
  
        Ancak bu süre hiçbir zaman 15 günden fazla olamaz. Her ödeme dönemiyle ilgili hesap pusulaları o döneme ilişkin paraların işçilere ödenmesinden başlayarak bir ay süre ile işveren tarafından saklanır. 
  
        Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde işveren, işçi isterse, her hesap pusulasının genel toplamını gösteren bir belgeyi işçilerin kendi aralarında seçecekleri bir temsilciye vermeye mecburdur. Bu belgenin şekli ve uygulama usulleri hizmet akitlerinde veya toplu iş sözleşmelerinde gösterilir. 
  
        Yüzde usulünü uygulayan müesseseler, o yerdeki belediyelerce soğuk damga ile damgalanmış ve cilt ve sayfa numaraları birbirini takip eden en az üç kopyalı hesap pusulası kullanmak ve müşterinin her ödemesinde bunlardan bir kopyasını servis yapan işçide bırakmak zorundadır. 
  
        YILLIK ÜCRETLİ İZİN : 
 MADDE 49 - Bu kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilerden işyerine girdiği günden başlayarak, deneme süresi de içinde olmak üzere en az bir yıl çalışmış olanlara, ilerdeki maddelerde gösterilen esaslara göre hesaplanmak üzere aşağıdaki süreler kadar yıllık ücretli izin verilir. 
  
        Hizmet Süresi: 
        a) Bir yıldan beş yıla kadar olanlara yılda 12 gün 
        b) Beş yıldan fazla ve onbeş yıldan az olanlara yılda 18 gün 
        c) Onbeş yıl ve daha fazla olanlara yılda 24 gün, 
  
        Ancak 18 ve daha küçük yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin 18 günden az olamaz. 
        Bu süreler toplu iş sözleşmeleri ve hizmet akitleri ile arttırılabilir. 
        Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez. 
  
        YILLIK ÜCRETLİ İZİN HAKKININ BELİRTİLMESİ : 
 MADDE 50 - Yıllık ücretli izine hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçilerin, aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalıştıkları süreler birleştirilerek göz önüne alınır. Şu kadar ki; bir işverenin bu kanun kapsamına giren işyerinde çalışmakta olan işçilerin aynı işverenin işyerlerinde bu kanun kapsamına girmeksizin geçirmiş bulundukları süreler de hesaba katılır. 
  
        Bir yıllık süre içinde 51 inci maddede sayılan haller dışındaki sebeplerle işçinin devamının kesimesi halinde bu boşlukları karşılayacak kadar hizmet süresi eklenir ve bu suretle işçinin izin hakkını elde etmesi için gereken bir yıllık hizmet süresinin bitiş tarihi gelecek hizmet yılına aktarılır. 
  
        İşçinin gelecek izin hakları için geçmesi gereken bir yıllık hizmet süresi, bir önceki izin hakkının doğduğu günden başlayarak gelecek hizmet yılına doğru ve yukarıki fıkra ve 51 inci madde hükümleri gereğince hesaplanır. 
  
        İşçi yukarıdaki fıkralar ve 51 inci madde hükümlerine göre hesaplanacak her hizmet yılına karşılık, yıllık iznini, gelecek hizmet yılı içinde kullanır. 
  
        Niteliklerinden ötürü bir yıldan az süren mevsim veya kampanya işlerinde çalışanlara bu kanun'un yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümleri uygulanmaz. 
  
        Aynı bakanlığa bağlı işyerleri ile, aynı bakanlığa bağlı tüzel kişiliklerin işyerlerinde geçen süreler ve Kamu İktisadi Teşebbüsleri yahut özel kanuna veya kanunla verilmiş yetkiye dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar veya bunlara bağlı işyerlerinde geçen süreler işçinin yıllık ücretli izin hakkının hesaplanmasında göz önünde bulundurulur. 
  
        ÇALIŞILMIŞ GİBİ SAYILAN HALLER : 
 MADDE 51 - Aşağıdaki süreler yıllık ücretli izin hakkının hesabında çalışılmış gibi sayılır : 
        a) İşçinin uğradığı kaza veya tutulduğu hastalıktan ötürü işine gidemediği günler, 
        b) Kadın işçilerin 70 inci madde gereğince doğumdan önce ve sonra çalıştırlmadıkları günler, 
        c) İşçinin muvazzaf askerlik hizmeti dışında manevra veya herhangi bir kanundan dolayı ödevlendirilmesi sırasında işine gidemediği günler; (bu sürenin yılda 90 günden fazlası sayılmaz) 
        ç) Çalışmakta olduğu işyerinde, zorlayıcı sebepler yüzünden işin aralıksız bir haftadan çok tatil edilmesi sonucu olarak işçinin çalışmadan geçirdiği zamanın 15 günü, (işçinin yeniden işe başlaması şartıyla) 
        d) 62 nci maddede sözü geçen zamanlar, 
        e) Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri, 
        f) 3153 sayılı kanuna dayanılarak çıkarılan tüzüğe göre röntgen muayenehanelerinde çalışanlara pazardan başka verilmesi gereken yarım günlük izinler, 
        g) işçilerin uzlaştırma toplantılarına katılmaları, hakem kurullarında bulunmaları, bu kurullarda işçi temsilciliği görevlerini yapmaları, çalışma hayatı ile ilgili mevzuata göre kurulan meclis, kurul, komisyon ve toplantılara yahut işçilik konuları ile ilgili milletlerarası teşekküllerin konferans, kongre veya komitelerine işçi veya sendika temsilcisi olarak katılmaları sebebiyle işlerine devam edemedikleri günler, 
        h) İşçilerin evlenmelerinde üç güne kadar, ana veya babalarının, eşlerinin, kardeş veya çocuklarının ölümünde iki güne kadar verilecek izinler, 
        i) İşveren tarfından verilen öbür izinler, 
        ı) Bu kanun'un uygulanması sonucu olarak işçiye verilmiş bulunan yıllık ücretli izin süresi, 
  
        YILLIK ÜCRETLİ İZNİN UYGULANMASI : 
 MADDE 52 - Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez. 
        Bu iznin 49 uncu maddede gösterilen süreler içinde işveren tarafından devamlı bir şekilde verilmesi zorunludur. 
  
        Ancak 49 uncu maddenin (b), (c) fıkralarında gösterilen izin süreleri tarafların rızası ile, bir bölümü 12 günden aşağı olmamak üzere ikiye bölünebilir. Bu takdirde işveren işçiye 7 günden fazla ücretsiz yol izni 
vermeye mecbur tutulamaz. 
  
        İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan başka ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izine mahsup edilemez. 
  
        Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz. 
  
        Yıllık ücretli izinlerini işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara eğer isterlerse, gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren 7 güne kadar gereken ücretsiz izni vermek zorundadır. 
  
        İŞVERENİN DEĞİŞMESİ : 
 MADDE 53 - İşyerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi bu işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin haklarının ortadan kalkmasına sebep olamaz. 
  
        Aksine bir sözleşme olsa bile yıllık ücretli izin süresine ilişkin ücretler yeni işveren tarafından ödenir. 
  
        İZİN ÜCRETİ : 
 MADDE 54 - İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini; ilgili işçinin izne başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır. 
  
        Bu ücretin hesabında 46 ncı madde hükmü uygulanır. 
  
        Günlük, haftalık veya aylık olarak belirli bir ücrete dayanmayıp da akort, komisyon ücreti, kâra katılma ve yalnız servis karşılığı (yüzde) gibi belirli olmayan süre ve tutar üzerinden ücret alan işçinin izin süresi için verilecek ücret, son bir yıllık süre içinde kazandığı ücretin fiili olarak çalıştığı günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama üzerinden hesaplanır. (yüzde) usulünün uygulandığı yerlerde bu ücret, yüzdelerden toplanan para dışında işveren tarafından ödenir. 
  
        Yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili; ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca ödenir. 
  
        İZİNDE ÇALIŞMA YASAĞI : 
 MADDE 55 - Yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi için kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir. 
  
        AKDİN FESHİNDE İZİN ÜCRETİ : 
 MADDE 56 - İşçinin hak kazanıp da kullanamadığı yıllık izni süresi için ödenecek olan ücreti -hizmet aktinin işveren veya işçi tarafından feshedilmesi halinde  kendisine ödenir. 
        Şu kadar ki, 17 nci maddenin 2 numaralı bendindeki durum sebebiyle hizmet akdinin işveren tarafından fesedilmesi halinde bu hüküm uygulanmaz.İşveren tarafından hizmet akdinin fesedilmesi halinde 13 üncü maddede belirtilen bildirim süresiyle, 19 uncu madde gereğince işçiye verilmesi mecburi yeni iş arama izinleri yıllık ücretli izin süreleri ile içiçe giremez. 
  
        YÖNETMELİK : 
 MADDE 57 - Yıllık ücretli izinlerin, yürütülen işlerin niteliğine göre yılın hangi dönemlerinde kullanılacağı, izinlerin ne suretle ve kimler tarafından verileceği veya sıraya bağlı tutulacağı, yıllık iznin faydalı olması için işveren tarafından alınması gereken tedbirler ve izinlerin kulllanılması konusuna ilişkin usuller ve şartlar Çalışma Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir.

        İZİN DEFTERİ : 
 MADDE 58 - Her işveren, işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir bir kayıt tutmak zorundadır. Bu kayıtların şekli 57. maddede sözü geçen yönetmelikte belirtilir. 
  
        SİGORTA PİRİMİ : 
 MADDE 59 - Sigortalılara yıllık ücretli izin süresi için ödenecek ücretler üzerinden iş kazaları ile meslek hastalıkları primleri hariç, diğer sigorta primlerinin, Sosyal Sigortalar Kanunu'ndaki esaslar çerçevesinde işçi ve işverenler yönünden ödenmesine devam olunur. 
  
        ÜCRETTEN İNDİRME YAPILAMAYACAĞI : 
 MADDE 60 - Her türlü işte uygulanmakta olan günlük veya haftalık çalışma sürelerinin kanunen daha aşağı sınırlara indirilmesi ve bu kanun'un hükümleri gereğince işverene düşen herhangi bir yükümlülüğün yerine getirilmesi sebebiyle veyahut bu kanun hükümlerinden herhangi birinin uygulanması sonucuna dayanılarak işçi ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun eksiltme yapılamaz. 

  
        İŞ SÜRESİ : 
 MADDE 61 
        a)Genel bakımdan iş süresi haftada en çok 48 saattir. 
        Bu süre, haftada 6 iş günü çalışılan işlerde günde 8 saati geçmemek üzere ve cumartesi günleri kısmen veya tamamen tatil eden işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. 
  
        İş müddetlerinin yukarıdaki esaslar çerçevesinde uygulama şekilleri Çalışma Bakanlığı'nca çıkarılacak İş Süreleri Tüzüğü'nde belirtilir. 
        b) Sağlık Kuralları bakımından günde ancak 8 saat veya daha az çalışılması gereken işler, Çalışma Bakanlığı ile Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığının ortaklaşa hazırlayacakları bir tüzükte belirtilir.

        İŞ SÜRESİNDEN SAYILAN HALLER : 
 MADDE 62 
        I-a) Madenlerde, taş ocaklarında, yahut her ne çeşit olursa olsun yeraltında veya su altında çalışılacak işlerde işçilerin kuyulara, dehlizlere veya asıl çalışma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden çıkmaları için gereken süreler, 
        b) İşçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri halinde yolda geçen süreler, 
        c) İşçinin, işinde ve işverenin her an buyruğunda hazır bir halde bulunmakla beraber çalıştırılmaksızın ve çıkacak işi bekleyerek boş geçirdiği süreler, 
        ç) işçinin, işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi veya işveren evinde veya bürosunda yahut işverenle ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi suretiyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği süreler. 
        d) Emzikli kadın işçilerin çocuklarına süt verme için belirtilecek süreler, 
        e) Demiryolları ve sair yollar ve köprülerin yapılması, muhafazası yahut tamir ve tadili gibi işlerde vakı olduğu veçhile, işçilerin ikamet ettikleri mevkilerden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte nakledilmeleri icabeden her türlü işlerde bunların toplu ve mukannen surette götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler, 
        İşçinin günlük kanuni iş sürelerinden sayılır. 
  
        II - İşin mahiyetinden doğmayıp da işveren tarafından sırf sosyal yardım gayesiyle işyerine götürülüp getirilme esnasında araçlarda geçen zaman iş süresinden sayılmaz.  
  
        SAAT AYARI : 
 MADDE 63 - Çalışma saatleri, "memleket saat ayarı" na göre düzenlenir.  İşin başlayıp  ve bitiş saatleri ile dinlenme saatleri işyerlerine asılacak levhalarda gösterilir. 
  
        ARA DİNLENMESİ : 
 MADDE 64 
        I- Çalışma süresinin ortalama bir zamanda o yerin adet ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle işçilere: 
        a) 4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika, 
        b) 4 saaten fazla ve 8 saatten az süreli işlerde yarım saat. 
        c) 8 saaten veya daha fazla süreli işlerde bir saat, dinlenme verilir. 
  
        Bu dinlenme süreleri en az olup aralıksız verilir. 
  
        Ancak bu süreler, iklim, mevsim, o yerdeki örf ve gelenekler veya işin niteliği gözönünde tutularak toplu iş sözleşmesi veya hizmet akitleri ile aralı olarak kullanılabilir. 
  
        II- Dinlenmeler, bir işyerinin aynı kısmındaki bütün işçilerine önceden belirtilmiş olan aynı saatte uygulanır. Şu kadar ki işin gereğine göre nöbetleşe dinlenme yapılması toplu iş sözleşmeleri veya hizmet akitleri ile düzenlenebilir. 
  
        III- Yukarıda yazılı dinlenmeler çalışma süresinden sayılmaz. 
  
        GECE SÜRESİ : 
 MADDE 65 
        I.İş hayatında (gece) en geç saat 20'de başlayarak en erken sabah 6 ya kadar geçen ve her halde en fazla 11 saat süren gün dönemidir. 
  
        II- Bazı işlerin niteliğine ve gereğine göre yahut yurdun bazı bölgelerinin iklim ve âdet ayrılıkları bakımından, iş hayatına ilişkin (gece) başlangıcının daha geriye alınması veya yaz ve kış saatlerinin ayarlanması, yahut çeşitli işler için erkek, kadın ve çocuk işçiler hakkında (Gece) deyiminden anlaşılacak gün döneminin başlama ve bitme saatlerinin belirtilmesi suretiyle birinci benddeki genel hükmün uygulama şekilllerini tespit etmek yahut bazı gece çalışmalarına herhangi bir oranda fazla ücret ödenmesi usulünü koymak veyahut gece işletilmelerinde ekonomik bir zorunluk bulunmayan işlerde işçilerin gece çalıştırılmalarını yasak etmek üzere Çalışma Bakanlığı'nca tüzükler hazırlanabilir. 
  
        III-) İşçilerin gece çalışmaları8 saati geçemez. 
  
        IV- Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları kullanılan işlerde,en fazla bir iş haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci iş haftası gündüz çalıştırılmaları suretiyle postalar sıraya konur. 
        Çalışma Bakanlığı, gece ve gündüz postalarında onbeşer günlük nöbetleşmeye de izin verebilir. 
  
        HAZIRLAMA, TAMAMLAMA, TEMİZLEME İŞLERİ : 
 MADDE 66 - Genel olarak bir işyerinde belirli çalışma saatlerinden önce veya sonra yapılması gerekli olan hazırlama veya tamamlama yahut temizleme işlerinde çalışan işçiler için işin düzenlenmesi ile ilgili hükümlerden hangilerinin uygulanmayacağı yahut ne gibi değişik şartlar ve usullerle uygulanacağı Çalışma Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir tüzükte gösterilir. 
  
        ÇALIŞTIRMA YAŞI VE ÇOCUKLARI ÇALIŞTIRMA YASAĞI : 
 MADDE 67 - 16 yaşını doldurmamış çocukların, hangi işte olursa olsun günde 8 saatten fazla çalıştırılması yasaktır.Bunlardan ilkokula gidenlerin iş saatleri okul saatlerine engel olmayacak şekilde düzenlenir ve ders saatleri 8 saatlik çalışma süresinin içinde sayılır.

        YER VE SU ALTINDA ÇALIŞTIRMA YASAĞI : 
 MADDE 68 - Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya sualtında çalışılacak işlerde 18 yaşını doldurmamış erkek ve her yaştaki kadınların çalıştırılmaları yasaktır.

        GECE ÇALIŞTIRMA YASAĞI : 
 MADDE 69 - Sanayiye ait işlerde 18 yaşını doldurmamış erkek çocuklarla her yaştaki kadınların gece çalıştırılmaları esas itibariyle yasaktır. 
  
        Şu kadar ki; İşin özelliği icabı kadın işçi çalıştırılması gereken işlerde 18 yaşını doldurmuş kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılmalarına, Çalışma ve Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlıkları ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın müştereken hazırlayacakları bir tüzükte gösterilecek şartlar çerçevesinde izin verilebilir. 
  
        ANALIK HALİNDE ÇALIŞTIRMA YASAĞI : 
 MADDE 70 - Kadın işçilerin doğumdan önce 6 ve doğumdan sonra 6 hafta olmak üzere 12 haftalık süre için çalıştırılmaları yasaktır. 
  
        Ancak, bu süreler işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse arttırılabilir. 
 Bu süreler hekim raporu ile belirtilir. 
  
        İŞÇİ ÇİZELGELERİ 
 MADDE 71 - Her işveren çalıştırdığı işçilerin doğum yılları itibariyle kadın ve erkek olarak ayrı ayrı çizelgelerini düzenlemek ve işyerine giren her işçiyi ilgili çizelgeye kaydetmek ve işyerinden ayrılan işçinin karşısına gerekli açıklamayı yapmak, bu çizilgeleri istendiği zaman yetkili memurlara 
göstermek zorundadır. 
  
        Bu çizelgelere işçinin : 
        a) Adı ve soyadı, 
        b) Varsa işyeri numarası, 
        c) Doğum tarihi ve yeri, 
        ç) Baba ve anasının adı, 
        d) Tabiiyeti, 
        e) Sigorta sicil numarası, 
        f) İş yerine giriş tarihi, 
        g) İş yerine giriş ücreti, 
        h) Ücretindeki değişiklikler, 
        i) İşyerinden çıkış tarihi, 
        ı) Gittiği işyeri (biliniyorsa), nin yazılması gereklidir. 
  
        TÜZÜKLER : 
 MADDE 72 
        a) 61 inci madde gereğince belirli çalışma süresinin bir haftanın işgünlerine bölünmesi suretiyle yürütülmesine nitelikleri bakımından imkân bulunmayan işlere uygulanmak kaydıyla, çalışma süresini, haftadan daha uzun bir döneme göre düzenleyecek ve fakat o döneme ayrılacak topyekûn sürenin her bir iş haftasına düşen ortalaması kanuni çalışma süresini aşmayacak şekilde, uygulanmasını sağlayacak olan usuller.

        b) Nitelikleri dolayısıyla devamlı çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına işçi postaları çalıştırılarak işletilen yahut nöbetleşe işçi postaları ile yapılan işlerde, çalışma sürelerine, hafta tatillerine ve gece çalışmalarına ve çalışma ortasındaki zorunlu dinlenmelere dair özel usul ve kurallar. 
  
        Çalışma Bakanlığı'nca çıkarılacak tüzüklerde gösterilir. 
  
        Bu tüzükler çıkarılıncaya kadar 61 inci maddedeki haftalık iş süresi aşılmamak kaydıyla, bu işlerde çalışma sürelerine ilişkin uygulama tarz ve usullerine devam olunur.

  
        SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI : 
 MADDE 73 - Her işveren,işyerinde işçilerin sağlını ve işgüvenliğini sağlamak için gerekli olanı yapmak ve bu husustaki şartları araçları noksansız bulundurmakla yükümlüdür. 
  
        İşçiler de,bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.

        SAĞLIK VE GÜVENLİK TÜZÜKLERİ : 
 MADDE 74 - Umumî hıfzısıhha Kanunu'nun 179'uncu maddesinde yazıldığı gibi işyerlerinde ve işçilere ait yatıp kalkma yerlerinde ve diğer müştemilâtında bulunması gereken sağlık şartlarının ve işyerlerinde kullanılan alet, edevat, makinaler ve hammaddeler yüzünden çıkabilecek hastalıklara engel olacak tedbir ve araçların, işyerlerinde işkazalarını önlemek üzere bulundurulması lüzumlu olan araçların ve alınacak güvenlik tedbirlerinin neler olduğunu belirtmek üzere Çalışma Bakanlığı ile Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı beraberce bir veya birden fazla tüzük çıkarır. Ayrıca bu Kanun'a tabi işyerlerinde, işçi sayısı, genişlik, yapılan iş, işin özellikleri, ağırlık ve tehlikesi bakımından hangi işyerleri için kurulmaya başlamadan evvel planların Çalışma Bakanlığı'nın yetkili teşkilatına gösterilerek kurma izni alınacağı bu işyerleri kurulduktan sonra yine aynı makama başvurularak işletme belgesi alınması gerekeceği, Çalışma ve Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlıkları tarafından çıkarılacak bir tüzükte tespit olunur.

        İŞİN DURDURULMASI VEYA İŞYERİNİN KAPATILMASI : 
      MADDE 75 - Yetkili makamların verdiği izin üzerine bir işyeri kurularak işlemeye başladıktan sonra o işyerinde başkaca tesisat yapılmış olmadıkça iş durdurulamaz. 
        A) ilgili tüzükte belirtilen birinci derecedeki şartları yerine getirdikten sonra yetkili makamdan izin almak suretiyle kurulan ve işlemeye başlayan herhangi bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, çalışma metot ve şekillerine, makina ve cihazlarında işçilerin hayatı için tehlikeli olan bir husus tespit edilirse bu tehlike giderilinceye kadar; üç kişilik bir komisyon kararı ile iş durdurulur. 
        Bu komisyon; işverenle işçilerin birer temsilcisinden ve işgüvenliğini teftişe yetkili bir memurdan teşekkül eder.Tarafların birinin çağrısı üzerine, çağrıda belirtilen gün, yer ve saatte toplanır ve çoğunlukla karar verir.İşgüvenliğini teftişe yetkili memurun, her toplantıya katılmış olması şarttır.İşçi veya işveren temsilcisinin çağrıya uyması, komisyonun toplanmasını ve karar almasını engelleyemez. 
        İşçi temsilcisi: 
            a)İşyerinde çalışan işçilerin çoğunluğunu temsil eden sendikanın; 
            b)Böyle bir sendika yoksa, o iş kolunda faaliyette bulunan ve işçi çoğunluğunu temsil eden sendikanın veya fedarasyonun; 
            c)Bu nitelikte bir işçi kuruluşu mevcut değilse, en çok üyeye sahip bulunan konfederasyonun; 
        Yönetim Kurulunca seçilir. 
        İşveren temsilcisi ise: 
            a)İşverenin üyesi bulunduğu sendikanın; 
            b)Böyle bir sendika yoksa, o iş kolunda faaliyette bulunan ve işveren çoğunluğunu temsil eden sendikanın veya konfederasyonun; 
            c)Bu nitelikte bir işveren kuruluşu mevcut değilse, en çok üyeye sahip bulunan konfederasyonun; 
  
        B)74 üncü maddenin 2 nci fıkrasına uygun olarak  kurma izni ve işletme belgesi alınmadan açılmış olan veya geçici işletme belgesi alındığı halde ikinci derecedeki şartları verilen süre içinde yerine getirmemiş bulunan işyerleri; bölge çalışma müdürünün talebi üzerine, o yerin en büyük mülkiye amirinin emri ile zabıta marifetiyle kapatılır. 
        C) Bu maddeye göre verilecek durdurma veya kapatma kararına karşı işverenin mahalli iş mahkemesinde itiraz etmek yetkisi vardır. Mahkeme itirazı bir hafta içinde karara bağlar. Bu işler acele mevaddandır. Kararlar kesindir. 
  
        Ç) Bir işyerinde çalışan işçilerin yaş, cinsiyet ve sağlık durumları böyle bir işyerinde çalışmalarına engel teşkil ediyorsa, bunlar dahi çalışmaktan alıkonulur. 
  
        D) Yukarıdaki bentler gereğince işyerlerinde işçiler için tehlikeli olan tesis ve tedbirlerin  veya makina ve cihazların ne şekilde işletilmekten alıkonulacağı ve bunların ne şekilde yeniden işletilmelerine izin verilebileceği, Çalışma Bakanlığınca hazırlanacak bir tüzükte gösterilir. 
  
        E) Bir işyerinin kurulmasına ve işletilmesine izin verilmiş olması 74'üncü maddede yazılı tüzük hükümlerinin uygulanmasına hiçbir zaman engel olamaz. 
  
        F) Bu maddenin (A) ve (B) bentleri gereğince makina, tesisat ve tertibat veya işin durdurulması veya işyerinin kapatılması sebebiyle işsiz kalan işçilere işveren, ücretlerini ödemeye veya ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermeye zorunludur.

        İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ KURULU : 
 MADDE 76 - Çalışma Bakanlığı'nca lüzum görülecek işyerlerinde işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere birer "İşçi sağlığı ve İş Güvenliği Kurulu" kurulur. Bu kurulların hangi işyerlerinde kurulacağı, teşekkül tarzları, çalışma usulleri, ödev ve yetkileri Çalışma Bakanlığı'nca çıkarılacak bir tüzükte tespit edilir. 
  
        İÇKİ YASAĞI : 
 MADDE 77 
        A) İşyerine sarhoş gelmek ve işyerinde ispirtolu içki kullanmak yasaktır. 
        B) İşveren; İşyeri müştemilatından sayılan kısımlarda, ne gibi hallerde, hangi zamanda ve hangi şartlarla içki içilebileceğini tayin ve tespit edebilir. 
        C) (A) bendi hükmü: 
            1.İspirtolu içki yapılan işyerlerinde, 
            2.Nitelikleri dolayısıyla müşterilerine kapalı kaplarda veya açık olarak veya kadehle ispirtolu içki satmak üzere izin almış olan işyerlerinde, 
            3.İçersinde müşteriler veya işim niteliği icabı belirli işçiler tarafından ispirtolu içki içilmesi mümkün olan işyerlerinde: Uygulanamaz. 
  
        AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLER : 
 MADDE 78 - 16 yaşını doldurmamış çocuklar ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamaz. 
  
        Hangi işlerin ağır ve tehlikeli işlerden sayılacağı, kadınlarla 16 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş çocukların hangi çeşit ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılabilecekleri Çalışma ve Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlıkları'nca hazırlanacak bir tüzükte gösterilir.

        AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLERDE RAPOR : 
 MADDE 79 - Ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin işe girişlerinde veya işin devamı süresince bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı oldukları; işyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu,sağlık ocağı, Hükümet veya belediye doktorları tarafından verilmiş muayene raporları olmadıkça; bu gibilerin işe alınmaları veya işte çalıştırılmaları yasaktır.

        İşyeri hekimi tarafından verilen rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu hastanesi sıhhî kurulunca muayeneye tabi tutulur, verilen rapor kesindir. 
  
        Yetkili memurlar isteyince, bu raporları işveren kendilerine göstermek zorundadır. 
  
        Bu raporlar her türlü resim ve harçtan muaftır. 
  
        ONSEKİZ YAŞINDAN KÜÇÜK İŞÇİLER İÇİN RAPOR : 
 MADDE 80 - 12 den 18 yaşına kadar (18 dahil) çocukların herhangi bir işe alınmalarından önce; işyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri; bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, hükümet veya belediye tabiplerine muayene ettirilerek işin niteliğine ve şartlarına göre vücut yapılarının dayanıklı olduğunun raporla belirtilmesi ve bunların 18 yaşını dolduruncaya kadar en az her altı ayda bir aynı şekilde doktor muayenesinden geçirilerek bu işte çalışmaya devamlarında bir sakınca olup olmadığının kontrol ettirilmesi ve bütün bu raporların işyerinde muhafaza ettirilerek yetkili memurların isteği üzerine kendilerine gösterilmesi zorunludur. 
  
        Birinci fıkrada yazılı tabipliklerce verilen rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu hastanesi sıhhî kurulunca muayeneye tabi tutulur, verilen rapor kesindir. 
  
        Bu raporlar her çeşit resim ve harçtan muaftır. 
  
        GEBE VEYA EMZİKLİ KADINLAR İÇİN TÜZÜK : 
 MADDE 81 - Gebe veya emzikli kadınların hangi dönemlerde ne gibi işlerde çalıştırılmalarının yasak olduğu ve bunların çalışmalarında sakınca olmayan işlerde hangi şartlar ve usullere uyacakları, ne suretle emzirme odaları veya çocuk bakım yurdu (kreş) kurulması gerektiği Çalışma, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlıkları tarafından birlikte düzenlenecek bir tüzükte gösterilir. 
  
        ÇEŞİTLİ TÜZÜKLER : 
 MADDE 82 - Çalışma veya Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlıkları'ndan birinin göstereceği lüzum üzerine, bu bakanlıklar tarafından beraberce hazırlanmak suretiyle, 
            a) Ağır ve tehlikeli olarak gösterilmiş işlerden başka işler için de işçilerin ilk önce doktora gösterilmelerini, 
            b) Bazı işlerde çalışan işçilerin belirli sürelerde genel olarak sağlık muayenesinden geçirilmelerini, 
            c) Çeşitli veya bir kısım işlerde çalışan işçilerin sağlık durumlarının aksaması, yaptıkları işin ürünlerine ve genel sağlığa yahut birlikte çalıştıkları öteki işçilere zararlı olursa, bu gibilerin o işlerden çıkarılmalarını, 
            ç) Ne durumda ve ne gibi şartları haiz olan işyerlerinde banyo, uyku, dinlenme ve yemek yerleri ile işçi evleri ve işçi eğitimi yerleri yapılmasını, 
  
        Tespit eden tüzükler çıkarılabilir. 
 

  
        İŞ VE İŞÇİ BULMA GÖREVİ : 
 MADDE 83 - İşçilerin elverişli oldukları işlere yerleşmelerine ve çeşitli işler için elverişli işçiler bulunmasına aracılık etme hususlarının düzenlenmesi; kamu görevi olarak Devletçe yapılır. 
  
        Bu görev, 4837 sayılı Kanun'la kurulan İş ve İşçi Bulma Kurumu'nca yapılır. 
  
        İŞ VE İŞÇİ BULMA KURUMU'NUN GÖREVİ : 
 MADDE 84 - İş ve İşçi Bulma Kurumu'nun her çeşit ekonomik işletmelerle serbest sanat niteliğinde olan öbür işler için bilgi toplamak, işçi isteme ve iş aramanın düzene bağlanması yolunda gerekli çalışmaları yapmak ve işçi ücretlerinin iniş çıkışlarını izleyip, geçim şartlarındaki yükseklikle karşılaştırılarak sosyal sıkıntıların önüne geçmek için bütün yurtta yahut bir bölgede veya belediye çevresinde alınması gereken tedbirleri tespit ve bunların uygulanmasına yardım etmek, çeşitli işkollarındaki işverenlerle işçileri gösteren cetvelleri yayınlamak, mesleke yöneltmek, işçilerin mesleki eğitimlerinin yükselmesi ve usta (kalifiye) işçi yetiştirilmesi için gerekli olan tedbirler üzerinde çalışmak ve hizmet akitlerinin yapılmasına aracılık etmek ödevlerini bir ücret karşılığı olmaksızın yapmakla yükümlüdür. 
        Bu ödevlerin yapılış şekilleri bir tüzükte belirtilir.

        YASAKLAR 
 MADDE 85 - İşçilere iş ve işlere işçi bulmak için kazanç amacıyla, çalışılması veya büro açılması yasaktır. 
  
        Ancak, tarım işlerinde ücretli iş ve işçi bulma aracılığına İş ve İşçi Bulma Kurumu izin verebilir. Çeşitli iş ve sanat kollarındaki işverenlerin veya işçilerin kendi aralarında yahut çeşitli teşekküllerince veyahut kamu yararına yardımcı olan ve böyle olmayıp da yalnız hayır işleriyle uğraşan derneklerce, iş ve işçi bulma işleriyle uğraşılması ve bunun için ancak İş ve İşçi Bulma Kurumundan izin almak ve bu kurumca her zaman denetlenmek kaydiyle mümkündür.Şu kadar ki; bu yolda açılacak büroların yapacakları işlere karşılık, işçilerden herhangi bir ücret almaları yasaktır.

        TÜZÜK : 
 MADDE 86 - İş ve İşçi Bulma Kurumu'nca belirtilecek lüzum ve ihtiyaca göre, işverenlerin işçi isteklerini ve bazı özel vasıfları bulunan işçilerin herhalde İş ve İşçi Bulma Kurumu'na bildirmeleri ve genel olarak veya bazı özel vasıfları bulunan bir kısım işçilerin herhangi bir işe alınmazdan önce mutlaka İş ve İşçi Bulma Kurumu'na başvurarak kendilerini kaydettirmeleri ve " işçi karneleri" almaları usulleriyle tarımda aracılığın işçi ve işveren teşekküllerinin yahut derneklerin yaptıkları iş ve işçi bulma işlerinde, İş ve İşçi Bulma Kurumu'na muntazam surette rapor vermeleri zorunluluğu çıkarılacak tüzüklerde gösterilir. 
  
        TAŞIMADA ÖNCELİK : 
 MADDE 87 - İş ve İşçi Bulma Kurumu'nun aracılığı ile iş bulmuş olan işçilerin çalışacakları yerlere topluca gidişleri sırasında mümkün olan kolaylıklar öncelikle ele alınır. 
 

  
        DEVLETİN YETKİSİ : 
 MADDE 88 - Çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın uygulanmasını Devlet izler, denetler ve teftiş eder. 
  
        Bu ödev Çalışma Bakanlığı'na bağlı ihtiyaca yetecek sayı ve özellikte teftiş ve denetlemeye yetkili memurlarca yapılır. 
  
        Askeri işyerleriyle yurt emniyeti için gerekli maddeler imal olunan işyerlerinin denetim ve teftişi konusu ve neticelerine ait işlemler Millî Savunma Bakanlığı ile Çalışma Bakanlığı'nca müştereken tanzim olunacak bir tüzüğe göre yürütülür.

        YETKİLİ MAKAM VE MEMURLAR 
 MADDE 89 - 88'inci madde hükmünün uygulanması için iş hayatının izlenmesi, denetlenmesi ve teftişiyle ödevli olan makamlar veya yetkili memurlar, işyerlerini işin yürütülmesi tarzını ve ilgili defter, evrak ve hesapları, alet, edevat, cihaz ve makinaları ham ve işlenmiş maddelerle, iş için gerekli olan malzeme ve müştemilâtı 90'ıncı maddede yazılı esaslara uyularak, gerektiği zamanlarda ve işçilerin hayatına, sağlığına, güvenliğine, ilerleyip yetişmesine, dinlenmesine veya oturup yatmasına ilişkin tesis ve tertipleri her zaman görmek, araştırmak ve incelemek ve bu kanunla suç sayılan eylemlere rastladığı zaman bu hususta Çalışma Bakanlığı tarafından çıkarılacak "İş Teftişi Tüzüğü"nde açıklanan şekillerde yalnız bu halleri önlemek yetkisine sahiptirler. 
  
        Teftiş ve denetleme sırasında işverenler, işçiler ve bu işle ilgili görülen başka kişiler izleme, denetleme ve teftişle ödevli makamlar veya memurlar tarafından çağrıldıkları zaman gelmek, ifade ve bilgi vermek gerekli olan belge ve delilleri getirip göstermek ve vermek ve 1 inci fıkrada yazılı yetkilerin içinde görevlerini yapmak için kendilerine karşı her çeşit kolaylığı göstermek ve bu yoldaki emir ve isteklerini geciktirmeksizin yerine getirmekle ödevlidirler. 
  
        İş hayatını izleme, denetleme ve teftişe yetkili memurlar tarafından tutulan tutanaklar, aksi sabit oluncaya kadar muteberdir.

        YETKİLİ MEMURLARIN ÖDEVİ 
 MADDE 90 - İş hayatını izleme, denetleme ve teftiş yetkisi olan makamlar veya memurlar bu görevlerini yaparlarken işin normal gidişini ve işyerinin işlemesini, inceledikleri konunun niteliğine göre mümkün olduğu kadar, sekteye uğratmamak, durdurmamak ve güçleştirmemekle ve resmi işlemlerin yürütülüp sonuçlandırılması için, açıklanması gerekmedikçe, işverenin ve işyerinin meslek sırları ve şartları, ekonomik ve ticarî hal ve durumları hakkında gördükleri ve öğrendikleri hususları tamamen gizli tutmak ve kendileri tarafından bilgileri ve ifadeleri alınan yahut kendilerine başvuran veya ihbarda bulunan işçilerin ve başka kişilerin isimlerini ve kimliklerini açıklamamakla yükümlüdürler. 
  
        MUAFİYET : 
 MADDE 91 - İşçi ve işverenlerle bunların meslek kuruluşları tarafından kendilerini ilgilendiren ve iş hayatına ilişkin işlerde Çalışma Bakanlığı'na yazı ile başvurma halinde bu dilekçeler ve bunlarla ilgili tutanak, evrak, defter ve işlemler her çeşit resimden muaftır. 
  
        SAİR MERCİLER TARAFINDAN YAPILAN TEFTİŞLER : 
 MADDE 92 - Devlet, il yahut belediye teşkilatı, işyerlerinde yapacakları, işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili teftiş ve denetlemelerin sonuçlarını ve bu yolda yapacakları işlemleri o yer için yetkili bölge çalışma müdürlüğüne bildirir. 
        İşyerinin kurulup açılmasına izin vermeye yetkili belediyelerle diğer ilgili makamlar her ay bu hususta izin verdikleri, işveren ve işyerinin isim ve adresini ve yapılan işin çeşidini gösterir listeleri gelecek ayın 15 ine kadar o yerin bağlı bulunduğu bölge çalışma müdürlüğüne bildirirler. 
  
        TEFTİŞ DEFTERİ : 
 MADDE 93 - İşverenler, işlettikleri işyerlerinde ve bunların ilgili kollarında yetkili makamlarca yapılan teftişlerin sonuçlarının yazılması için özel bir defter bulundurmakla yükümlüdürler. Bu defterlerin şekli, ne yolla doldurulacağı ve bununla ilgili işlemlerin usulleri, "İş Teftiş Tüzüğü"nde gösterilir. 
  
        İş denetimi ve teftişine yetkili mercilerin bu Kanun'un uygulanması ile ilgili olarak gönderdikleri belgeleri işverenler, süresi içinde cevaplandırıp geri çevirmek zorundadırlar. 
  
        İŞÇİ VE İŞVERENİN SORUMLULUĞU : 
 MADDE 94 - İş denetimi ve teftişine yetkili makamlar veya memurlar tarafından ifade ve bilgilerine başvurulan işçilere, işverenlerin gerek doğrudan doğruya ve gerek dolayısıyla telkinlerde bulunmaları, işçileri gerçeği saklamaya yahut değiştirmeye sevk veya herhangi bir suretle zorlamaları veyahut işçilerin ilgili makamlara başvurmaları haber ve ifade vermeleri üzerine, bunlara karşı kötü davranışlarda bulunmaları yasaktır. 
  
        İşçilerin çalıştıkları veya ayrıldıkları işyerleriyle işverenleri hakkında ilgili makamlar ve memurlara gerçeğe uygun olmayan haberler vererek ilgili makam ve memurları lüzumsuz işlemlerle uğraştırmaları veya işverenleri haksız yere kötü duruma düşürmeye kalkışmaları ve ilgili makamlarca kendilerinden sorulan hususlar için doğru olmayan cevaplar vererek denetim ve teftişin yapılmasını güçleştirmek veya yanlış bir sonuca vardırmak gibi kötü niyetli davranışlarda bulunmaları yasaktır. 
  
        ZABITANIN YARDIMI : 
 MADDE 95 - Bu Kanun hükümlerinin tam ve gerektiği gibi uygulanabilmesi için işyerlerini teftiş ve denetlemeye yetkili makamlar veya memurların gerekli görmeleri ve istemeleri halinde, zabıta kuvvetleri, bu makamlar veya memurların görevlerini iyi bir şekilde yapabilmelerini sağlamak üzere kendilerine her türlü yardımda bulunmakla yükümlüdürler. 
 

  
        DEVLETİN FONKSİYONU : 
 MADDE 96 - Sosyal Sigortalar Devlet tarafından kanunla düzenlenir ve denetlenir.

        GENEL HÜKÜMLERE İLİŞKİN CEZALAR : 
 MADDE 97 -Bu kanunun 3 üncü maddesine hareket edenlere aşağıda yazılı cezalar hükmolunur. 
        A)10 veya daha az işçi çalıştıranlar hakkında 250 liradan az olmamak, 
        B)Daha fazla işçi çalıştıranlar hakkında 500 liradan az olmamak üzere ağır para cezası, 
        C)Bu maddede yazılı fiillerin tekerrürü halinde yukarıda yazılı para cezalarının iki katı,  Hükmolunur.

        HİZMET AKDİNE İLİŞKİN CEZALAR : 
 MADDE 98 
        I) 9'uncu maddesinin birinci fıkrasında belirtilen hizmet aktini yazılı yapmayan ve ikinci fıkrada anılan belgeyi vermeyen, 
        II)10'uncu maddede anılan takım sözleşmesini yazılı yapmayan, 
        III)13'üncü maddenin (a) bendinde belirtilen bildirim şartına uymadığı halde, bildirim öneline ilişkin ücreti ödemeyen, 14 üncü maddede yazılı hallerde işçinin kıdem tazminatını ödemeyen, 
        IV)19'uncu maddede belirtilen bildirim önelleri içinde işçiye yeni iş arama izni vermeyen, 
        V)20'nci maddede yazılı bulunduğu üzere işçiye belge vermeyen veya bu belgede gerçeğe aykırı bilgi veren veya 21'inci maddede yazılı (İşçi kimlik karnesi) 'ni vermeyen, 
        VI)22 nci maddede yazılı şartlara uymadan ve gerekli izni almadan kantin açan ve aynı maddedeki hükümlere aykırı haraket eden, 
            - Beş işçiye kadar çalıştıran işveren veya vekili hakkında 100 liradan, daha fazla işçi çalıştıranlar için 500 liradan az  olmamak üzere hafif para cezası ve tekerrürü halinde evvelce verilen para cezasının iki katı, 
        VII)İşçilerini 24'üncü maddedeki hükümlere aykırı olarak Bölge Çalışma Müdürlüğüne haber vermeden çıkaran veya aynı maddenin 2 nci fıkrasındaki zorunluklara uymayan işveren veya işveren vekili hakkında 1.000 liradan aşağı olmamak üzere ağır para cezasına ve tekerrürü halinde evvelce verilen para cezasının iki katı, 
        VIII)- 25'inci maddede yazılı şartları yerine getirmeyen ve hükümlere aykırı hareket eden , 
        İşveren veya vekili hakkında yükümlü  olduğu her sakat ve eski hükümlü için 500 liradan 1.000 liraya kadar para cezası, Hükmolunur.

        ÜCRETE İLİŞKİN CEZALAR 
 MADDE 99 
        A) İşçinin bu Kanundan veya toplu iş sözleşmesinden  yahut hizmet aktinden doğan ve 26'ıncı maddede tarif edilen ücretini süresi içinde kasden tam olarak ödenmeyen veya noksan ödeyen işveren vekili hakkında, bu durumda olan her işçiye karşılık 50 liradan az olmamak üzere nisbi para cezası hükmolunur. 
        Fiilin tekerrürü halinde evvelce verilmiş olan para cezasının iki katı hükmolunur. 
        B) I)- 30 uncu maddede yazılı ücrete ilişkin hesap pusulalarını işçiye vermeyen 31'inci maddede gösterilen tutardan fazla olarak işçi ücretlerinden zarar karşılığı kesinti yapan veya zarar yapmaksızın işten çıkan işçiye tazminatını iade etmeyen veya mahsup yaptığı halde istek üzerine hesap ve belgeleri göstermeyen, 32'inci maddede anılan sebepler dışında işçiye ücret kesintisi cezası kesen yahut bu paraları aynı bendin  gösterdiği müddete bu hesaba yatırmayan işveren veya işveren vekiline 250 liradan az olmamak üzere hafif para cezası, 
        II)- 33'üncü maddede anılan komisyonun tespit ettiği asgari ücretleri işçiye ödemeyen veya noksan ödeyen, 34'üncü maddede işaret  edilen sebepler dolayısıyla çalışmayan işçiye yarım ücret ödemeyen, 35'inci maddede yazılı şartlar dışında fazla çalışma  yapan veya aynı maddede gösterilen fazla çalışma ücretini ödemeyen veya noksan ödeyen 36 ve 37'nci maddelerdeki hükümlere aykırı olarak çalışma yaptıran veya fazla çalışmaya ait ücretleri ödemeyen veya noksan ödeyen  38,41,42,43,47 ve 54 üncü maddelerdeki şartlar ve usullere uymayarak bu maddelerde gösterilen ücretleri ödemeyen işveren veya vekili hakkında (B) bendinin 1 inci fıkrasında sözü geçen cezalar, 
        III) - 48 inci maddede gösterilen yüzdelerin hesabına ait usullere uymayan, 52' nci maddenin son fıkrasında anılan ücretsiz ilave izni vermeyen veya ücretli izin kullanan işçiye peşin olarak bu izne ait ücretini ödemeyen veya 56'ıncı maddedeki hak edilmiş izni kullanmadan hizmet akdinin feshi halinde bu izne ait ücreti ödemeyen, 57'nci maddede dayanarak çıkarılacak olan  yönetmelik hükümlerine aykırı hareket eden veya 60 ıncı maddede anılan sebepler dolayısıyla işçi ücretinden indirme yapan işveren veya işveren vekiline hakkında 1.000 liradan az olmamak üzere ağır para cezası, 
  
        İŞİN DÜZENLENMESİNE İLİŞKİN CEZALAR : 
 MADDE 100 - Bu Kanunun 61 inci maddesinde ve bu maddede göre çıkarılacak tüzükte tespit olunan iş müddetlerine aykırı olarak işçilerini çalıştıran veya 64 üncü maddedeki ara dinlenmelerini bu maddeye göre uygulamayan veya işçileri 65 inci maddeye aykırı olarak geceleri 8 saatten fazla çalıştıran, gece ve gündüz postalarını değiştirmeyen, 67'inci madde hükmüne aykırı olarak 16 yaşından küçük çocukları günde 8 saatten fazla çalıştıran veya okul zamanını bu madde hükmüne göre uygulamayan , 68'inci madde hükmüne aykırı olarak bu maddede zikredilen yerlerde 18 yaşını doldurmamış erkek çocukları ve her yaştaki kadınları çalıştıran, 69'uncu maddede anılan tüzük hükümlerine aykırı olarak hareket eden ve aynı maddenin birinci fıkrasındaki yazılı yasağa uymayan, 70'inci maddedeki hükme aykırı olarak doğumdan evvel ve sonraki müddetlerde gebe veya doğum yapmış kadınları çalıştıran, 72'inci maddeye istinaden çıkarılacak tüzük hükümlerine uymayan, işveren veya vekili hakkında 1.500 liradan az olmamak üzere ağır para cezası, Hükmolunur. 
  
        İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN CEZALAR : 
 MADDE 101 - Bu Kanunun 74'üncü maddesinin son fıkrasında alınan yetkili teşkilattan kurma veya işletme belgesi almadan bir işyerini açan

            II- 74 üncü maddesinin 1 inci fıkrasındaki hükme dayanılarak çıkarılacak tüzüklerdeki hükümlere uymıyan,

            İşveren veya işveren veklili hakkında 1 000 liradan aşağı olmamak üzere ağır para cezasına hükmolunur. 
  
 MADDE 102 - Bu Kanunun 75'inci maddesinin (A) bendi gereğince çalışmaktan alıkonulan tesisat, tertibat, makina veya cihazın noksanlarını tamamlamadan ve gerekli izni almadan işleten veya aynı maddenin (B) bendi gereğince kapatılan işyerlerindeki noksanları tamamlamada ve gerekli izni almadan açan işveren veya işveren vekili, 1 000 liradan az olmamak üzere, ağır para cezasiyle cezalandırılır. Fiilin tekerrürü halinde evvelce hükmolunan para cezasının iki katı hükmolunur.  
 MADDE 103 - 76 ncı madde  hükmü gereğince çıkarılacak tüzükte kurulması hükme bağlanan "İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Kurulu" nu işveren veya işveren vekili hakkında 1 000 liradan az olmamak üzere, ağır para cezas ve tekerrürü halinde evvelce hükmolunan para cezasının iki katı hükmolunur. 

 MADDE 104 - Bu kanunun 77'inci maddesi hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında 250 liradan az olmamak üzere hafif para cezasına, ağır ve tehlikeli işlerde 16 yaşından küçükleri çalıştıran veya 78'inci maddede belirtilen tüzükte gösterilen yaş kayıtlarına aykırı işçi çalıştıran işveren veya işveren vekili hakkında 1 500 liradan az olmamak üzere ağır para cezasına, 79'uncu madde hükmü gereğince işçilere doktor raporu almayan veya istek halinde ilgili memura göstermeyen, 80'inci madde gereğince alınması gereken raporu almayan veya bu raporları istek halinde yetkili memurlara göstermeyen işveren veya işveren vekili hakkında beşyüzliradan az olmamak üzere ağır para cezasına, 81'inci maddeye dayanılarak çıkarılacak tüzükte gösterilen şartlara uymayan, 82'nci maddede anılan tüzük hükümlerini yerine getirmeyen işveren veya işveren vekili hakkında 1 500 liradan az olmamak üzere ağır para cezası hükmolunur. yukarıda sayılan fiillerin tekerrürü halinde evvelce verilen para cezasının iki katı hükmolunur. 
  
        İŞ VE İŞÇİ BULMAYA İLİŞKİN CEZALAR : 
 MADDE 105 - Bu kanunun 85'inci maddesinin ikinci fıkrasında yazılı şartlarla izin almada, aynı maddenin birinci fıkrası hükmüne aykırı olarak kazanç amacıyla özel büro açan, veya birinci ve ikinci fıkrası hükümlerine riayet etmekle beraber, aynı maddenin son fıkrası hükmüne aykırı olarak işçilerden ücret alan, özel ve tüzel kişilerin bu işle ilgili büroları kaptıldığı gibi bu işlerde fiilen çalışanlar hakkında genel hükümlere göre verilecek eyleme uygun cezaalrdan başka, 2 000 liradan az olmamak üzere ağır para cezası ve 3 aydan az olmamak üzere hapis cezası hükmolunur.

            Bu kanunun 85 inci maddesinin birinci fıkrası hükmüne aykırı olarak dış ülkelere işçi gönderme amacıyla çalışmaları tespit edilenler hakkında 10 000 liradan az olmamak üzere ağır para cezası ve üç yıldan az olmamak üzere hapis cezası hükmolunur.

            Tekerrürü halinde verilen cezalar iki katına kadar artırılır.

        İŞ HAYATININ DENETİM VE TEFTİŞİNE İLİŞKİN CEZALAR : 
 MADDE 106

        I) Bu Kanunun 89'uncu maddesinin ikinci fıkrasında sayılan ödevleri yerine getirmeyen ve aynı maddenin birinci fıkrasındaki yetki verilen  memurlara karşı gereken kolaylığı göstermeyen işveren veya  işveren vekilleri, 93'üncü madde gereğince çıkarılacak tüzük hükümlerine ve aynı maddenin ikinci fıkrasındaki bildiri şartına uymayan işveren veya işveren vekilleri, 94'üncü maddenin birinci fıkrasındaki yasaklara riayet etmeyen işveren veya işveren vekilleri, hakkında 2.500 liradan az olmamak üzere ağır para cezasına, 94'üncü maddenin ikinci fıkrasındaki yasaklara riayet etmeyen işçiler hakkında 500 liradan az olmamak üzere ağır para cezasına, Hükmolunur.

        Yukarıdaki fıkralardaki fiillerin tekerrürü halinde cezalar iki kat artırılır.

        II) Yukarıda sözü geçen ilgili memurların bu kanundan veya diğer kanunlardan doğan her çeşit teftiş, denetleme yetki ve görevleri gereğince, görevlerinin yerine getirilmesi sırasında istedikleri bilgileri vermeyen veya görevlerini yapmaya ve sonuçlandırmaya engel olan kimseler hakkında 2.500 liradan az olmamak üzere ağır para cezası hükmolunur. 
 Fiilin tekerrürü  halinde evvelce hükmedilen cezalar bir kat artırılarak uygulanır.

 MADDE 107 - Bu kanunun ceza bölümünde cezası ayrıca yazılmamış olan yasaklara karşı gelen veya zorunluklara uymayan işveren veya işveren vekilleri hakkında, 100 liradan az olmamak üzere hafif paracezası hükmolunur. 
  
 MADDE 108 -Bu kanunun cezai hükümlerini tatbike mahalli sulh ceza mahkemeleri görevlidir.105 inci maddede yer alan eylemlerde ise asliye ceza mahkemeleri görevlidir.

        Bu davalar acele mevaddandır.

 MADDE 109 - Yürürlükten kaldırılan 3008 sayılı İş Kanunu'nun 13'üncü maddesi hükümleri haklarında uygulanmayanlar için, Kanun'un 14'üncü maddesinde sözü geçen kıdem tazminatı hakkı bu Kanunun yürürlüğe giriş tarihinden itiberen başlar. 
  
 MADDE 110 - Bu Kanunun yürürlüğe girdiği günden başlayarak: 
        A) 3008 sayılı Kanun ve bu Kanunu değiştiren; 3516, 3612, 5518, 5868, 6298, 7284, 7285 sayılı Kanunlar,

        B) 5837 sayılı Kanun ve bu Kanunu değiştiren 6734 sayılı Kanun,

        C) 6032 sayılı Kanun,

        Ç) 7467 sayılı Kanun,

        D) 1061 sayılı Kanun,

        E) 1225 sayılı Kanun,

        F) 1248 sayılı Kanun,

        G) 5953 sayılı Kanunu değiştiren 6253 sayılı Kanun'un ek 2 inci maddesi yürürlükten kaldırılmıştır. 
  
 GEÇİCİ MADDE 1

        A) İptal edilen 931 sayılı Kanun'un 1'inci maddesine göre halen yürürlükte bulunan tüzük ve yönetmeliklerin bu Kanun hükümlerine aykırı olmayan hükümleri yenileri çıkarılıncaya kadar yürürlükte kalır. 
  
        B) Bu Kanun'un yürürlüğe girmesinden önce 3008 sayılı Kanun'a göre Mahallî Asgari Ücret Tespit Komisyonlarınca alınıp da henüz kesinleşmemiş bulunan kararlarla bunlara ilişkin her türlü işlemler durdurulur. 
  
        C) İptal edilen 931 sayılı Kanun'a göre alınmış bulunan asgari ücret kararı bu Kanun'un 33'üncü maddesine göre yeniden tespit yapılıncıya kadar yürürlükte kalır. 
  
        Ç) İptal edilen 931 sayılı Kanun'un 109 uncu maddesinden doğan kıdem tazminatı hakkı saklıdır. 
  
        D) Bu Kanun'da sözü geçen yönetmelikler üç ay içinde, tüzükler,Kanun'un yürürlük tarihinden başlayarak en geç bir yıl içinde hazırlanır ve tüzük tasarıları Danıştay'a tevdi tarihinden en geç iki ay içinde tetkik edilerek karara bağlanır. 
  
 GEÇİCİ MADDE 2 - Bu Kanun yürürlüğe girdiği tarihte iptal edilen 931 sayılı Kanun'un geçici 2'inci maddesine göre bildiride bulunanlar için yeniden bildirme mecburiyeti yoktur. 
  
 GEÇİCİ MADDE 3 - Bu Kanun yürürlüğe girmeden önce 3008 sayılı İş Kanunu kapsamında olan işyerlerinde, anılan Kanun'un değişik 29'uncu maddesine uyularak yapılmış olan iç yönetmeliklerde yer alan veya iş ihtilâfları yahut hakem heyetleri kararıyla veya sair şekillerde kesinleşmiş olup yürürlükte bulunan iş şartları ile iş düzeni ve sosyal yardımların uygulanmasına toplu iş sözleşmesi veya hizmet akitleriyle yeni iş şartları kuruluncaya kadar devam olunur. 
  
 GEÇİCİ MADDE 4 - Tarım iş Kanununun yürürlüğe girmesine kadar tarım işçilerinin asgari ücretleri bu Kanun'un 33'üncü maddesindeki esaslara göre ve ayrıca tespit olunur. 
  
        Tespit olunan bu ücret, Tarım İş Kanunu'nun yürürlüğe girmesinden sonra, o Kanun uyarınca asgari ücret tespit oluncaya kadar geçerlidir. 
  
        Tarım ve orman işçilerinin asgari ücretlerinin tespiti sırasında komisyona Tarım, Orman ve Köy İşleri Bakanlıkları ile T. Ziraat Odaları Birliği ve Tarım ve Orman işkollarında kurulu en çok üyesi bulunan işçi sendikalarından da birer temsilci katılır. 
  
 MADDE 111 - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer. 
 Ancak, 9'uncu bölümde yer alan ceza hükümleri dışında kalan hükümleri, 12/11/1970 tarihinden geçerli olmak üzere uygulanır. 
  
 MADDE 112 - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.