7036 SAYILI İŞ MAHKEMELERİ KANUNU GETİRİLEN YENİLİKLER
Dr. İbrahim OĞUR
Baş İş Müfettişi
12.10.2017 Tarihinde TBMM Tarafından kabul edilmiş olan 7036 Sayılı “ İş Mahkemeleri Kanunu” İş Mahkemeleri Kanunu, 25 Ekim 2017 tarihli resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yürürlüğe girmiş olan İş Mahkemeleri Kanunu, Kuruluş, Yapılanma ve Çalışma Koşulları ile ilgili husususlar yanında, İş Mahkemelerine başvurucak İşçiler için bir dizi yenilikler getirmiştir.
Bu yeniliğin başında, İş mahkemelerini gidilmeden önce bir başvuru mekanizmasının getirilmiş olmasıdır. Bunun adı ARABULUCUK ‘ tur.
Diğer bir köklü değişiklik ise, 4857 Sayılı Kanunde yer alan Zaman aşımı sürelerinin düzenlenmesine ilişkin hükümlerdir.
Getirilmiş olan bu yenilikler aşağıda ki başlıklar altında toplamaktadır.
KANUNLA 5521 MAHKEMELERİ KANUN YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILMAKTADIR. MEVCUT İŞ MAHKEMELERİNİN YERİNE UYGUN GÖRÜLEN YERLERDE YENİLERİ OLUŞTURULACAKTIR.
Bu Kanunun yürürlüğü girdiği tarihden önce açılmış davalar mevcut mahkemelerde görülmeye devam edilecektir. Bu nedenle arabulucuya ilişkin hükümler açılmış olan bu davalarda uygulanmayacaktır.
İş Mahmeleri Adalet Bakanlığı tarafından , Hakimler ve Savcılar Kurulunun görüşü alınmak suretiyle lüzüm görülen yerlerde oluşturulacaktır. 5521 Sayılı Mülga İş Mahkemeleri Kanunu uyarınca oluşturulmuş olan İş Mahkemeleri, sanayinin gelişmiş olduğu ve İşçi Kesiminin yoğun olduğu yerlerde kurulmuştu. Muhtemelen bu mahkemelerin yanında, Ülkenin gelişimine parelen olarak öne çıkmış yeni bölgelerde de Yeni İş Mahkemeleri oluşturulabilecektir.
- İş Mahkemelerinin olmadığı yerlerde İş Mahkemeleri Kanununu kapsamına giren davalara Asliye hukuk Mahkemeleri nce bakılacaktır.
YETKİLİ İŞ MAHKEMESİ
- İş Mahkemelerinde açıalacakdavalarda yetkili mahkeme, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihdeki yerleşim yeri mahkemesi ile işin veya işlemin yapıldığı yer mahkemesidir.
- Eğer davalı birden fazla ise, bunlardan birinin yerleşim yeri mahkemesi de aynı zamanda yetkilidir.
İş Kazasında doğan tazminat davalarında iş kazasının veya zararın meydana geldiği yer ile zarar gören işçinin yerleşim yeri mahkemeside yetkilidir.
ARABULUCUYA BAŞVURMADAN İŞ MAHKEMELERİNDE DAVA AÇILAMAYACAKTIR.
1.1.2018 Tarihi itibariyle; Yeni İşMahkemeleri Kanunun 3. Maddesi uyarınca; Bireysel veya Toplu İş Sözleşmesine dayalı bir işçi ve işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle iş mahkemelerinde dava açılabilmesi için öncelikle Arabulucuya başvurulmuş ve bu mekanizmanın olumlu veya olumsuz sonuçlandırılmış olması gerekmektedir.
Düzenleme Uyarınca; 1.1.2018 Tarihi itibariyle Davacının iş uyuşmazlıklarına ilişkin dava açabilmesi için, Arabulucuya gittiğini, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamadığını ispatlaması gerekmektedir.
Bunun içinde açılacak dava dilekçesine , arabuluculuk faaliyeti sonunda taraflar arasında tutulan son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek zorundadır.
Bu yolun denendiği ancak tıkandığı ve sonuç alınamadığının ortaya konulması dava açılabilmesi için bir ön koşuldur.
Bu şekilde yapılmadığı takdirde, öncelikle, ilgili Mahkemece davacıya, sehven eklenmemiş olabileceği yaklaşımı ile arabulucu tarafından yapılmış son tutanağın mahkemeye bir haftalık süre içerisinde sunulması, aksi takdirme davanın usulden reddedileceği ihtarını içeren bir davetiye çıkartılacaktır.
Belirlenmiş olan bu bir haftalık süre kesin olup Davetiyenin tebellüğü tarihi itibariyle işleyecektir.
Davacı süresi içerisinde davete ilişkin ihtarın gereğini yerine getirmediği takdirde, dava dilekçesi karşı tarafa tebliğe çıkartılmaksızın davanın usulden reddine karar verilecektir.
Arabulucuya başvurulmadan dava açıldığının anlaşılması halinde herhangi bir işlem yapılmaksızın davanın, dava şartı yokluğu nedeniyle davanın usulden reddime karar verilecektir.
- İŞ KAZASI, MESLEK HASTALIĞINDAN KAYNAKLANAN DAVALARDA ARABULUCUYA GİDİLEMEYECEKTİR.
İş Kazası ve Meslek Hastalıklarından kaynaklanan madde ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve Rücu davaları Arabulucu Sistemine dahil tutulmamayacaktır.
- ARABULUCULUK NEDİR, ARABULUCU KİMDİR VE YASAL DAYANAĞI NEDİR ?
Arabuluculuk Sistemi Nedir ?
Arabuluculuk Sistemi :……Arabuluculuk Kanunu uyarınca oluşuturulmuş yapılanma çerçevesinde;
“Yabancılık unsuru taşıyanlar da dâhil olmak üzere, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri iş veya işlemlerden doğan özel hukuk uyuşmazlıklarını, Sistematik teknikler uygulayarak, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla ve ihtiyarî olarak yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemidir. “
ARABULUCU KİMDİR VE KİMLERDEN OLUŞUR ?
Arabulucu: Arabuluculuk faaliyetini yürüten ve Adalet Bakanlığınca düzenlenen arabulucular siciline kaydedilmiş bulunan gerçek kişidir. Arabulucu olabilmek için, Türkiyeye bir Hukuk Fakültesinden mezun olan veya yabancı bir hukuk fakültesini bitirip de Türkiye’deki hukuk fakülteleri programlarına göre eksik kalan derslerden sınava girip başarı belgesi almış olmak ve Adalet Bakanlığınca Bakanlıkça yapılan yazılı ve uygulamalı sınavda başarılı başarı sağlamış bulunmak gerekmektedir.
( Yazarın Yorumu: İş Hukukunun uygulanmasından bu yana gerek 3308,971,1475 ve 4857 Sayılı Kanunlar uyarınca Çalışma hayatının Ferdi ve Toplu İş hukuku denetimde bulunmuş, şikayet incelemelerinde taraflar arasında arabuluculur yapmış olan İş Müfettişlerine , arabuluculuk sisteminde yer verilmemiş olması büyük bir eksikliktir. Umarım en kısa süre içerisinde bu yanlışlıktan dönülür.)
ARABULUCUYA BAŞVURU VE ARABULUCU SEÇİMİ NASIL OLACAKTIR.
Arabulucular, Adalet Bakanlığı Hukuk işleri Genel Müdürlüğü çatısı altında Oluşturulmuş olan Arabuluculuk Daire Başkanlığı bünyesine bağlı Arabuluculuk Bürolarına kayıtlı Arabulucular arasından seçilir.
Başvuru sonucunda, Arabuluculuk Daire Başkanlığı, sicile kayıtlı kayıtlı arabuluculardan bu madde uyarınca arabuluculuk yapmak isteyenleri, varsa uzmanlık alanlarını da belirleyerek, görev yapmak istedikleri adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonlarına göre listeler ve listeleri ilgili komisyon başkanlıklarına bildirir.
Komisyon Başkanlıkları, bu listeleri kendi yargı çevrelerindeki arabuluculuk bürolarına, arabuluculuk bürosu bulunmayan yerlerde ise görevlendiririlecek sulh hukuk mahkemeleri yazı işleri Müdürlüğüne gönderir.
Taraflar başvurularını bu arabuluculuk bürolarına yapacaklardır. Arabuluculuk bürosu kurulmayan yerde ise Sulh Hukuk Mahkemelri Bünyesinde görevlendirilen yazı işleri müdürlüğüne yapılır.
Burada dikkat edilmesi gereken önemli husus; Başvuru sahibinin bu başvuruyu, davalı tarafın yerleşim yerinin bulunduğu yerdeki arabuluculuk bürosu olmasıdır. Eğer karşı taraf birden fazla ise, bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk Bürosu olacaktır.
Başvuran tarafın bu başvuru sırasında kendisine ait ve elinde bulunması halinde karşı tarafa ait her türlü iletişim bilgilerini arabuluculuk bürosuna vermesi gerekmektedir. Büro karşı tarafın resmi kayıtlarda yer alan iletişim bilgilerini araştırmaya yetkilidir. İlgili tüm kurumlar büro tarafından talep edilen bilgi ve belgeleri vermekle yükümlüdürler.
Taraflara ait iletişim bilgileri görevlendirilen arabulucuya büro tarafından verilir. Arabulucu büro tarafından verilen bu bilgileri esas alır. Eğer arabulucu ihtiyaç duyarsa kendiliğinden de araştırma yapabilecektir.
Arabulcu elde ettiği iletişim adreslerine her türlü iletişim vasıtalarını kullanarak, kendisine yapılan görevlendirme hususunda tarafları bilgilendirir ve ilk toplantıya davet eder. Bilgilendirme ve davete ilişkin işlemlerin mutlaka bir belgeye bağlanması gerekmektedir.
Arabulucunun kendisine görevlendirme yapan büronun yetkili olup olmadığını araştırması söz konusu değildir. Bu yetki karşı tarafa verilmiştir.
Karşı taraf kendisine yapılan ilk toplantı davetinde yerleşim yeri ve işin yapıldığı yere ilişkin belgeleri sunmak suretiyle arabululucuk bürosunun yetkisine itiraz edebilir. Bu durumda arabulucu elindeki dosyayı derhal ilgili Sulh Hukuk mahkemesine gönderilmek üzere büroya teslim edecektir.
Mahkeme herhangi bir harç almaksızın dosya üzerinden yetkili büroyu karara bağlar ve dosyayı bu büroya gönderir. Reddi durumunda aynı arabulucu yeniden görevlendirilir.
ARABULUCULUK SÜRESİ
Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren ÜÇ HAFTA içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hallerde arabulucu tarafından en fazla BİR HAFTA UZATILABİLİR.
ARABULUCULUK SÜRESİNİN SONA ERMESİ, TARAFLARIN VEYA BİRİSİNİNTOPLANTIYA KATILMAMASI
Arabulucu, taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması, yahut yapılan görüşmeler sonucunda anlaşmaya varılmaması veya varılamaması hallerinde arabuluculuk faliyetini sona erdirir ve son tutanağı düzenleyerek durumu derhal arabuculuk bürosuna bildirir.
Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplandıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf,son tutanakta belirtilir ve bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yaygılama giderinin tamamından sorumlu tutulur.
Ayrıca taraf lehine vekalet ücretine hükmedilmez. Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılacaktır.
Tarafların arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaları halinde, arabuluculuk ücreti her iki taraf için eşit şekilde karşılanır.
İşe iade talebiyle yapılan görüşmelerde tarafların anlaşmaları durumunda arabulucuya ödenecek ücretin belirlenmesinde,işçiye işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarı ile çalıştırılmadığı süre için ödenecek ücret ve diğer haklarının toplamı, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi üzerinde anlaşılan miktar olarak kabul edilir.
ASIL İŞVEREN- ALT İŞVEREN İLİŞKİSİNDE UYGULAMA
Asıl işveren-Alt işveren ilişkisinin varlığı halinde işe aide talebiyle arabulucuya başvurulması halinde, anlaşmanın gerçekleşebilmesi için işverenlerin arabuluculuk görüşmelerine birlikte katılmaları ve iradelerinin birbirine uygun olması aranır.
ZAMAN AŞIMI SÜRESİ
Arabuluculuk Bürosuna başvurulmasından son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zamanaşımı durur ve hak düşürücü süre işlemez.
ARABULUCU TOPLANTISINA KATILMADA YETKİLİ KİŞİLER
Arabuluculuk görüşmelerine taraflar bizzat, kanuni temsilcileri veya avukatları aracılığıyla katılabilirler. İşveren yazılı belgeyle yetkilindirdiği çalışanı da görüşmelerde işvereni temsil edebilir ve son tutanağı imzalayabilir.
GAZETECİLER VE DENİZ İŞLERİNDE ÇALIŞANLARIN DURUMU
5953 Sayılı Basın Mesleğinde Çalışan gazeteciler ile, 854 Sayılı Deniz İş Kanununa tabi olarak çalışan gemi adamları da işçi sayıldıkları için onlarda arabuluculuk sistemine tabidirler.
(devam edecek)