Osmanlıda Kapıcıbaşı, ne demek

,«kethüdayı bevvabini şehriyari» de denilen başkapıcıbaşı’ndan sonra en yetkili kişi idi.

Emrinde, XVI. yy.da 45, XVIII. yy.da ise 15 bölükten meydana gelen ve sayılan ortalama 1 300 kişi olan kapıcılar, bölükbaşılar, oda başı lar ve kethüda ile kâtipler vardı.

Fatih Sultan Mehmed zamanında bir kapıcıbaşı bulunurdu. Zamanla kapıcı bölüklerinin sayısı arttı, bunları yöneten kapıcıbaşların da sayısı artmaya başladı. XVI. yy. başlannda on üç ve XVII. yy.ın ilk yarısında altmışı buldu.

Kapıcıbaşılar serasere kaplı kürk giyer ve gümüşlü asa taşırdı. Her gece bunlardan biri, gümüşlü asası ile Orta kapıda nöbet tutardı.

Divan günlerinde kapıcıbaşılardan ikisi gümüşlü asaları ile, divan kapısında durur, hizmet görürler, bayram tebriklerinde de tahtın karşısında dururlardı.

Elçilerin arz odasında padişah tarafından kabulü sırasında kapıcıbaşılardan ikisi elçinin koltuğuna girip, onu huzura çıkarır ve yer öptürürlerdi.

Eyalet valilerine ve vezirlere gönderilen önemli fermanlar, gizli emirler, kapıcıbaşı vasıtasıyla bildirilirdi, özellikle eyalet valilerinin idam fermanları bunlardan biri ile gönderilir ve idam emri uygulanılır dı.

Kapıcıbaşılardan üeri gelen dördü, en büyük derecede idi. Bunlar arasında en kıdemli olanı da başkapıcıbaşı unvanını taşırdı.

Divanı Hümayun toplantısı bitince verilen yemekten sonra sadrazamın önüne leğen ve ibrik koymak görevi başkapıcıbaşıya aitti.

Padişahın camiye çıkışlarında ve mevlit alaylarında kapıcıbaşıların bir kısmı hazır bulunurdu.

Padişah ata bindiği zaman, dış rikabı başkapıcıbaşı tutar ve diğer kapıcı-başılar padişahın çevresinde dururlardı.

Kapıcıbaşılara XVI. yy. sonlarında 19 000 akçelik tımar verilmesi kanunda yazılıydı.

Başkapıcıbaşı olanlar XVI. yy.ın ikinci yarısında 400 000 akçe has ile sancakbeyi olurlardı.

Bunlar arasında sonradan vezirlik makamına tayin edilenler de vardı.

Yeniçeri ocağının ortadan kaldırılmasından sonra (1826) İstanbul ve taşrada bulunan kapıcıbaşılar arasından otuz kişi bırakılarak kalanlar emekliye ayırıldı. Bu otuz kapıcıbaşı da resmî elbiseleri ile alaylara yerleştirildi.

1540’ta sayıları kırka yükseltilen kapıcıbaşılar «serbevvabin rikabı hümayun mülûku» unvanı ile imparatorluğa bağlandı.

XX. yy.ın ilk yarısında kapıcıbaşılık rütbe olarak verilmeye başlandı. 1908’de ikinci meşrutiyetin ilânından sonra bütün diğer mülkî rütbeler gibi kapıcıbaşılık da ortadan kaldırıldı.

KAYNAK:hakkindabilgial.com